امروزه تجارت بین‌المللی ابعاد گسترده و متنوعی دارد و تجار برای واردات و صادرات انواع کالاها باید با قوانین و مقررات این حوزه آشنا باشند و بهترین روش برای جابه‌جایی و حمل محموله خود را برگزینند. یکی از شکل‌های حمل‌ونقل بین‌المللی که بسیار رایج است، ترانشیپ یا ترانشیپمنت (Transshipment) نام دارد.
این روش معمولاً در حمل‌ونقل دریایی کاربرد دارد و کالاها بر اساس ویژگی‌ها و مقررات مربوطه از یک کشتی به کشتی دیگر و گاهی از یک کشتی به کامیون منتقل می‌شوند. پس برای‌آنکه بدانید معنی ترانشیپ چیست و چه مزایا و معایبی دارد، با پی اس پی اکسپرس همراه باشید.
آنچه در این مطلب می خوانید:
ترانشیپ کالا چیست؟
سال‌هاست که ایران با تحریم‌های بین المللی دست‌وپنجه نرم می‌کند و مجبور است برای تهیه اقلام گوناگون هزینه و زمان بیشتری نسبت به سایر کشورها صرف کند. حتماً تابه‌حال اصطلاح دورزدن تحریم‌ها را شنیده‌اید؛ اینکه به‌جای ارسال کالا به‌صورت مستقیم از اروپا یا آمریکا، محموله مجبور است در میانه راه تغییر مسیر بدهد و از کشوری دیگر وارد ایران شود.
باتوجه‌به این مثال، شما با مفهوم کلی ترانشیپ کالا (Trans-shipment) آشنا شدید. به بیانی دقیق‌تر، این مفهوم عبارت است از حمل کالا یا کانتینر به یک مقصد میانی و انتقال دوباره آن به مقصدی جدید، به‌وسیله چند کشتی مختلف یا به کمک حمل‌ونقل جاده‌ای.
درواقع زمانی که از ترانشیپ استفاده می‌کنید، برای بار خود دو مقصد انتخاب کرده‌اید و عملیات تخلیه و بارگیری کالا نیز دو بار انجام می‌گیرد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که به‌خاطر محدودیت‌های قانونی کشورها مجبورید از این شیوه استفاده کنید و یا به‌خاطر کاهش هزینه‌های ارسال مستقیم کالا به کشور موردنظر، ترجیح می‌دهید تا کانتینر شما از یک وسیله حمل‌ونقل به وسیله‌ای دیگر انتقال یابد. البته ممکن است در ظاهر ترانشیپمنت روندی طولانی و با هزینه بالا به نظر برسد؛ اما امروزه در بسیاری از معاملات تجاری از این روش حمل‌ونقل استفاده می‌شود.
از دیگر دلایل احتمالی برای ترانشیپ کالا، ترکیب محموله‌های کوچک در یک محموله بزرگ (تجمیع) و یا برعکس، تقسیم یک محموله بزرگ به محموله‌های کوچک‌تر (تجمع‌زدایی) است که هر کدام بر اساس شرایط موجود رخ می‌دهد. گفتنی است، در ترانشیپ کالا برای‌آنکه بار قاچاق به‌حساب نیاید، باید تحت‌نظر گمرک از یک وسیله به وسیله‌ای دیگر منتقل شود تا تمامی کارها بر اساس ضوابط گمرک صورت بگیرد.
در انتها باید گفت ترانشیپ را می‌توان زیرمجموعه ترانزیت کالا به‌حساب آورد که البته تفاوت‌هایی با آن نیز دارد. علاوه بر این ترانشیپ در چند سال اخیر بیشتر از راه دریا انجام شده اما سایر روش‌های حمل‌ونقل نیز کم‌وبیش مورداستفاده قرار می‌گیرند.
یکی از معمول ترین روش ها برای دور زدن تحریم ها استفاده از روش ترانشیپ است.
ترانشیپ برای چه کالاهایی کاربرد دارد؟
به جز شرایط خاص و استثناهایی که در دنیای تجارت وجود دارد، ترانشیپ دو کارکرد اصلی دارد که بعضی از کالاها شامل آن می‌شوند. در ادامه به آنها می‌پردازیم.
کالاهای چند مقصدی: ممکن است گاهی مقاصدی که کالا باید به آنها ارسال شود، از نظر جغرافیایی به همدیگر نزدیک باشند. در چنین شرایطی اگر حجم کانتینر بالا باشد، با کمک حمل و نقل دریایی و زمینی به یک گمرک مشخص فرستاده می‌شوند و پس از آن بار بر اساس مقصد خود تقسیم می‌گردد. در انتها نیز محموله به‌صورت کانتینرها جداگانه به مقصد دوم خود ارسال می‌شوند و ممکن است وسیله نقلیه آن نیز تغییر کند.
در چنین موقعیتی گمرکی میانی وجود دارد که مقصد اول محموله به‌حساب می‌آید و نقشی تعیین‌کننده در ادامه جابه‌جایی کالا دارد. در آنجا پس از تخلیه، باربری و تفکیک بار، قبض انباری برای هر یک از آنها صادر می‌شود که شماره‌سریال و کوتاژ مخصوص به خود را نیز دارند.
تغییر وسیله حمل و نقل یا حامل: یکی از ویژگی‌های مثبت ترانشیپ آن است که وقتی وسیله حمل بار در میانه راه عوض می‌شود، دیگر لازم نیست تا اظهارنامه جدیدی برای آن صادر گردد و می‌توان در گمرک میانی و با همان شماره قبض انبار، راه را ادامه داد. گفتنی است معمولاً زمانی حامل تغییر می‌یابد که گاهی بر اساس فرایندهای صادرات و واردات کالا لازم است وسیله نقلیه در مراحل مختلف جابه‌جایی تغییر یابد.
ردیابی ترانشیپ
قاعدتاً هر تاجری وقتی بار خود را ارسال می‌کند، بعد از مدتی می‌خواهد از وضعیت کالای خود باخبر شود و بداند که چه زمانی به مقصد خواهد رسید. شما میتوانید با استفاده از شماره بارنامه خود و واردکردن آن در بخش ردیاب آنلاین مسیر حمل‌ونقل، تمامی اطلاعات مربوطه را به دست آورید. درواقع شرکتی که برای حمل بار خود انتخاب کرده‌اید، باید چنین ویژگی داشته باشد تا بتواند تاریخ حرکت و ورود وسیله نقلیه را به مبدأ و مقصد نشان دهد.
تأخیر در ترانشیپ
تأخیر در ارسال محموله‌ها به خارج از کشور به دلیل مسیر طولانی معمول است. به علت شرایط ترانشیپ، محموله شما تخلیه شده و در یک کشتی دیگر بارگیری می‌شود که زمان بیشتری نیاز دارد. ممکن است بارگیری کامل کشتی ورودی تا یک هفته طول بکشد و بارگیری آن در کشتی جدیدی که به مقصد نهایی می‌رسد، حدود یک هفته دیگر طول بیاورد. این تأخیرهای طولانی ممکن است به دلیل ازدحام بندرها رخ دهد و گاهاً ممکن است به تأخیرهای یک‌ماهه تبدیل شود. به همین دلیل، استفاده از این روش تنها در صورت عدم وجود مسیر مستقیم حمل و نقل به مقصد توصیه می‌شود.
مراکز ترانشیپ
ترانشیپ اغلب در تقاطع مسیرهای حمل و نقل و در تنگ‌راه‌هایی مانند تنگه پاناما، سوئز و جبل‌الطارق قرار دارد که در نقشه زیر به‌خوبی نمایش‌داده‌شده است. این مراکز در امتداد مسیر اصلی دریایی حول استوا قرار دارند و به‌خصوص برای تجارت آسیا – خاورمیانه اروپا استفاده می‌شوند. مراکز اصلی ترانشیپ عموماً کمی از خطوط اصلی حمل و نقل دریایی کج می‌شوند و بسیاری از آنها به اتصال یا تلاقی بین خطوط حمل و نقل شمال به جنوب و شرق به غرب کمک می‌کنند.
میزان فعالیت یک بندر با سهم آن در کل ترافیک منطقه قابل‌اندازه‌گیری است. هر چقدر سهم بندر در ترافیک کل منطقه بیشتر باشد، می‌توان آن را به‌عنوان مرکز ترانشیپ مدنظر قرارداد. برای بندرهایی که حجم حمل و نقل آنها کمتر است (کمتر از 25٪)، ترانزیت در آنها به‌عنوان فعالیتی تصادفی اتفاق می‌افتد، درحالی‌که بندرهایی که حجم حمل و نقل بالای 75٪ دارند، می‌توانند مراکز ترانشیپ اصلی در نظر گرفته شوند (به‌خصوص اگر حجم حمل و نقل آنها بیشتر از 90٪ باشد). در نقشه زیر، مراکز اصلی جهان با رنگ قرمز مشخص شده‌اند که به‌عنوان مراکز حمل و نقل خالص تلقی می‌شوند.
در جهان هفت بازار اصلی ترانشیپ وجود دارند که بخش عمده‌ای از فعالیت حمل و نقل جهانی را تشکیل می‌دهند. این فعالیت، به یک بندر خاص وابسته نبوده و مراکز مختلف برای جذب ترافیک مربوط به یک منطقه یا بازار به رقابت می‌پردازند. این نوع از ترانزیت امکان ایجاد ارتباطات گسترده‌تری بین بنادری را که به دلیل کوچک بودن مناطق داخلی کشور خود، خدمات دریایی محدودی دارند، با تجارت دریایی جهانی فراهم می‌کند.
ترانشیپ بین المللی چیست؟
این روش حمل‌ونقل را در اصل می‌توان روشی بین‌المللی به شمار آورد که برای جابه‌جایی کانتینرهای بزرگ و کوچک بین کشورهای گوناگون به کار می‌رود. بر اساس شاخص ترانشیپ جهانی در چند سال گذشته، تاجران به ترانشیپ بین‌المللی روی آورده‌اند و آمار آن چیزی حدود 30 درصد است و روندی صعودی نیز دارد.
ذکر این نکته ضروری است که برای انجام ترانشیپ بین‌المللی، گمرک میانی باید تأییدیه نهایی را صادر کند تا حمل‌ونقل صورت بگیرد. پس از دریافت تأییدیه نیز دو حالت به وجود می‌آید. اگر حمل بار به چندین مقصد باشد، قبض بار به تفکیک و جدید صادر می‌شود؛ اما اگر تنها وسیله جابه‌جایی تغییر کند، قبض بار جدیدی نوشته نمی‌شود.
ترانزیت و ترانشیپ چه تفاوتی دارند؟
ممکن است عده‌ای دو روش حمل ترانزیت و ترانشیپ را با همدیگر اشتباه بگیرند. درصورتی‌که تفاوتی مهم میان این دو وجود دارد. پیشنهاد می‌کنیم برای شناخت بیشتر این مفاهیم، به مقاله تعریف ترانزیت و انواع آن سری بزنید.
بر اساس تعریف سازمان جهانی گمرک، ترانزیت به این معناست که جابه‌جایی کالا زیر نظر قوانین گمرکی از یک گمرک (مبدأ) به گمرکی دیگر (مقصد) صورت می‌گیرد و روند کار هیچ تغییری نمی‌یابد. درصورتی‌که در ترانشیپ، حمل کالا با چندین وسیله نقلیه انجام می‌شود و بارگیری و تخلیه بار نیز یک‌بار صورت نمی‌گیرد.
به بیانی دیگر زمانی که ترانشیپ رخ می‌دهد، محموله در ابتدا کالایی وارداتی محسوب می‌شود که زیر نظر گمرک جهانی به منطقه گمرکی کشوری وارد شده است و پس از آنکه وسیله نقلیه تغییر کرد، حالا کالایی صادراتی می‌شود که باید به مقصد دوم خود صادر گردد.
شایان‌ذکر است، محموله‌هایی که به روش ترانزیت و ترانشیپ ارسال می‌شوند، معمولاً شامل قوانین سخت و نظارت‌های زیاد نمی‌شوند. درواقع این تصمیم به هدف آسان‌شدن تجارت جهانی است، چراکه تاجران جدا از این موضوع، همواره ممکن است خطرات امنیتی و محدودیت‌های مالیاتی را از طرف کشوری که از آن عبور می‌کنند تجربه نمایند.
بااین‌حال برای‌آنکه عده‌ای سوءاستفاده نکنند و قاچاق کالا زیاد نشود، قانونی وجود دارد که وقتی محموله وارد قلمروی جدیدی می‌شود، باید مقصد و گیرنده آن، همانی باشد که هنگام خروج از قلمرو ثبت شده است. درواقع تطابق میان اطلاعات وجود داشته باشد.
مفهوم کراس استافینگ یکی از دیگر روش‌های حمل بار چند مقصده است که بسیاری از بازرگانان با ترانشیپ اشتباه می‌گیرند. در مقاله دیگری به بررسی تفاوت کراس استافینگ و ترانشیپ پرداخته‌ایم برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه حتما سری به این مقاله نیز بزنید.
مزایا و معایب ترانشیپ
همان‌طور که گفته شد وقتی از روش ترانشیپمنت استفاده کنید، یک مقصد یا گمرک میانی وجود دارد که ابتدا وسیله نقلیه به آنجا می‌رود و در صورت وجود چندین مقصد متفاوت، تفکیک بار صورت می‌گیرد. مزیت این روش دقیقاً به همین نکته برمی‌گردد که دیگر لازم نیست از همان مبدأ اولیه چندین وسیله نقلیه بگیرید و هزینه زیادی بکنید. بلکه با قوانین ترانشیپ میتوانید نیمی از مسیر را تنها با یک وسیله نقلیه پیش بروید.
از دیگر مزایای Transshipment می‌توان به کاهش قاچاق کالا، سریع‌تر شدن تشریفات گمرکی و ترخیص کالا و کوتاه‌کردن روندهای طولانی اشاره کرد. اما هیچ‌چیزی بی‌عیب‌ونقص نیست و ترانشیپ نیز مشکلات خاص خودش را دارد. تأخیر زیاد در حمل بار و صرف مدت‌زمان طولانی برای رسیدن کالا به مقصد نهایی از جمله مهم‌ترین معایب این روش به‌حساب می‌آید.
هرچند طبیعی است که در ترانشیپ تأخیر وجود داشته باشد، چراکه دیگر روش‌ها تنها یک‌بار بارگیری و تخلیه و سایر کارهای گمرکی را انجام می‌دهند؛ اما در ترانشیپ این‌گونه نیست؛ بنابراین اگر برای رسیدن بارتان عجله دارید، این روش چندان توصیه نمی‌شود.
مراکز ترانشیپ
اگر تاجری بخواهد از ترانشیپ برای حمل بار خود استفاده کند، باید بنادری را که مخصوص این روش حمل‌ونقل هستند پیدا کند. درواقع ترانشیپ بیشتر اوقات در تقاطع مسیرهای حمل‌ونقل و تنگه‌هایی همچون پاناما، سوئز و جبل‌الطارق انجام می‌شود و شرق را به غرب و شمال را به جنوب متصل می‌کند.
این مسیرها و بنادری که به طور متمرکز و ویژه در آنها عملیات ترانشیپ صورت می‌گیرد، نقشی اساسی در تجارت جهانی دارند و بخش‌های وسیعی از شرق آسیا، خاورمیانه و اروپا را به همدیگر متصل می‌کند.
علاوه بر این اگر میزان ترانشیپ بندری بالای 75 درصد باشد، می‌توان آن را یک مرکز اصلی به شمار آورد؛ اما بنادری که کل ترافیک آنها زیر 25 درصد است، معمولاً ترانشیپ در آنجا وجود ندارد و گاهی به‌صورت اتفاقی رخ می‌دهد. بااین‌حال هیچ محدودیتی برای فعالیت بنادر کوچک در کشورهای گوناگون وجود ندارد و اگر بخواهند می‌توانند برای جذب ترافیک بیشتر منطقه با بازار جهانی رقابت کنند. در ادامه به معرفی مهم‌ترین و عظیم‌ترین مراکز ترانشیپ در سراسر دنیا می‌پردازیم:
بندر سنگاپور: بر اساس آماری که در سال 2019 منتشر شد، بندر سنگاپور توانست به عنوان یکی از شلوغ‌ترین بندر ترانشیپی دنیا شناخته شود و سهمی 20 درصدی از تجارت جهانی داشته باشد. بندر سنگاپور در انتهای جنوبی شبه جزیره مالایا و 30 کیلومتری جنوب غربی بندر جوهور در مالزی قرار دارد. همچنین، این مرکز به 600 بندر متصل است که چیزی حدود 123 کشور را دربرمی‌گیرد و حدود 130 هزار کشتی باربری در این بندر تخلیه و بارگیری می‌شوند.
بندر شانگهای: این بندر را که در نزدیکی شهر شانگهای قرار دارد، می‌توان بزرگ‌ترین مرکز ترانشیپی در جهان دانست که نیمی از فعالیت‌های آن مربوط به تخلیه و بارگیری کشتی‌های ترانشیپی بوده است. از سال 2010 شانگهای موفق شد از بندر سنگاپور پیشی بگیرد و با توسعه زیرساخت‌های خود و با داشتن چهار کیلومترمربع وسعت، تحولی بنیادین در اقتصاد چین به وجود آورد.
گفتنی است این بندر به رودخانه یانگ تسه مرتبط است و بیش از یک‌چهارم کل حمل‌ونقل کالا در چین در این مرکز صورت می‌گیرد.
بندر شنژن: بر اساس آمار سال 2019 این بندر با داشتن 27.5 میلیون TEU (واحد ظرفیت کشتی کانتینری و پایانه‌های کانتینر) توانست یکی از مهم‌ترین و شلوغ‌ترین بنادر دنیا به شمار آید. نیمی از این آمار نیز مربوط به حمل‌ونقل ترانشیپی است.
به‌علاوه بندر شنژن در جنوب کشور چین قرار دارد و می‌توان آن را طبیعی‌ترین بندر دنیا دانست که از منظر جغرافیایی بین شانگهای و سنگاپور قرار دارد.
بندر بوسان: این بندر بزرگ‌ترین بندر کره جنوبی است که در شهر بوسان قرار دارد و توانسته رتبه ششم جهانی از منظر ظرفیت کانتینری را به دست آورد. براساس آخرین آمار در سال 2019، حدود 22 میلیون TEU برای بندر بوسان ثبت شده است. همچنین این مرکز ترانشیپی با بنادر کشورهای روسیه، چین و ژاپن نیز ارتباط دارد.
بندر هنگ‌کنگ: این بندر در کنار دریای جنوبی چین قرار دارد و به‌خاطرداشتن آب‌های عمیق و پناهگاه‌های طبیعی شرایط ایده‌آلی را برای پهلوگیری و جابه‌جایی انواع کشتی‌ها فراهم کرده است. بندر هنگ‌کنگ را می‌توان یکی از پررفت‌وآمدترین بنادر دنیا دانست که توانسته رتبه هشتم جهان را به دست آورد و آمار پنج میلیون TEU کالای ترانشیپی را برای خود ثبت نماید.
کلام آخر
در این مقاله تلاش کردیم تا پاسخی به پرسش ترانشیپ چیست بدهیم و ویژگی‌ها و مراکز مهم آن را به شما معرفی کنیم. روش حمل ترانشیپ همانند روش کراس استافینگ یکی از رایج‌ترین راه‌ها برای جابه‌جایی بار در سراسر دنیاست و اگر شرایط تجارت شما منطبق بر آن باشد، ترانشیپ یکی از بهترین انتخاب‌ها برای حمل‌ونقل کالای شما محسوب می‌شود. اگر دراین‌خصوص ابهاماتی برایتان باقی‌مانده و یا تجربه‌ای منحصربه‌فرد و مفیدی دررابطه‌با حمل و نقل بین المللی دارید، در حتماً برای ما کامنت بگذارید.
