یکی از موضوعات مهمی که پیش از آغاز واردات و صادرات کالا باید موردتوجه بازرگانان قرار بگیرد شناخت انواع اینکوترمز و ویژگی‌های آنهاست. اینکوترمز فوب fob یکی از مهم‌ترین اینکوترمزها است که در تجارت بین‌المللی به خصوص واردات به صورت دریایی کاربرد دارد. این اصطلاح نشان می‌دهد که فروشنده کالا را تا عرشه کشتی در بندر مقصد حمل کرده و به خریدار تحویل می‌دهد.
در ادامه مطلب به طور کامل به بررسی اینکوترمز fob خواهیم پرداخت و شما را با مزایا و معایب استفاده از FOB، مسئولیت‌های فروشنده و خریدار، نحوه انتقال ریسک و دیگر ویژگی‌های این اینکوترمز آشنا می‌کنیم. پس با پی اس پی اکسپرس همراه باشید.
آنچه در این مطلب می خوانید:
اینکوترمز fob در حمل و نقل بین المللی چیست؟
FOB مخفف عبارت Free On Board است و یکی از رایج‌ترین اینکوترمزها و اصطلاحات در واردات و صادرات کالا به شمار می‌رود. اصطلاح فوب در بازرگانی خارجی به معنای “آزاد در کشتی” است و نشان می‌دهد که فروشنده کالا را تا عرشه کشتی در بندر مقصد مشخص شده حمل کرده و در آنجا تحویل خریدار می‌دهد. از زمانی که کالا در کشتی بارگیری شود، تمامی ریسک‌ها از فروشنده به خریدار منتقل خواهد شد. بدین ترتیب اگر کالا در مسیر حمل و نقل آسیب ببیند فروشنده هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال پرداخت خسارت وارد شده به کالا نخواهد داشت. اینکوترمز fob بیشترین کاربرد را در حمل و نقل دریایی دارد.
مسئولیت های فروشنده در اینکوترمز fob
زمانی که قرارداد فروش بر اساس اینکوترمز fob نوشته می‌شود، فروشنده مسئولیت‌های مشخصی را بر عهده دارد. این مسئولیت‌ها به‌طورکلی شامل موارد زیر می‌شوند:
- تهیه کالا: فروشنده موظف است کالای مورد توافق را مطابق با مشخصات و کیفیت تعیین شده در قرارداد خریدوفروش تهیه کند.
- تهیه اسناد: فروشنده باید اسناد لازم برای حمل و نقل کالا، مانند بارنامه را تهیه و به خریدار تحویل دهد.
- حمل داخلی: فروشنده مسئولیت حمل کالا از انبار خود تا بندر بارگیری را بر عهده دارد.
- بارگیری: فروشنده باید کالا را به‌صورت ایمن بر روی کشتی بارگیری کند و هزینه‌های مربوط به بارگیری را پرداخت نماید.
- مجوزهای لازم: فروشنده باید کلیه مجوزهای صادراتی و گواهی‌های موردنیاز برای صادرات کالا را اخذ کند.
- بیمه: اگر در قرارداد فروش مشخص شده باشد، فروشنده می‌تواند به درخواست خریدار و به حساب وی، بیمه اولیه‌ای برای پوشش ریسک‌های حمل و نقل تا رسیدن کالا به عرشه کشتی تهیه کند.
- اطلاع از زمان بارگیری: فروشنده باید به موقع به خریدار اطلاع دهد که کالا بر روی کشتی بارگیری شده است.
- ارائه اسناد: فروشنده باید اسناد حمل و نقل را به موقع به خریدار تحویل دهد.
مسئولیت های خریدار در اینکوترمز fob
در اینکوترمز FOB (Free On Board)، پس از آنکه کالا به صورت ایمن بر روی عرشه کشتی بارگیری شد، تمامی مسئولیت‌های مرتبط با حمل و نقل و ترخیص کالا به عهده خریدار خواهد بود. این به معنای آن است که خریدار از این نقطه به بعد مالک کالا محسوب شده و باید تمامی هزینه‌ها و ریسک‌های مرتبط با آن را بر عهده بگیرد.
به طور خلاصه، مسئولیت‌های اصلی خریدار در FOB عبارت‌اند از:
- پرداخت هزینه‌های حمل و نقل: شامل کرایه کشتی، هزینه‌های کانال‌ها (در صورت وجود) و سایر هزینه‌های مرتبط با حمل و نقل دریایی.
- بیمه: خریدار باید بیمه همه‌جانبه‌ای برای پوشش ریسک‌های احتمالی مانند خسارت، گم‌شدن یا نابودی کالا در طول حمل و نقل تهیه کند.
- ترخیص کالا از گمرک: شامل پرداخت عوارض گمرکی، مالیات‌های وارداتی و انجام تشریفات گمرکی در کشور مقصد.
- حمل داخلی: هزینه و مسئولیت حمل کالا از بندر مقصد تا انبار یا محل موردنظر خود.
- تخلیه کالا: پرداخت هزینه‌های تخلیه کالا از کشتی.
- بازرسی کالا: بازرسی کالا پس از تخلیه برای اطمینان از مطابقت آن با مشخصات مندرج در قرارداد.
نکته: درصورتی‌که خریدار محل مشخصی را بندر مبدا برای فروشنده تعیین نکرده باشد، فروشنده می‌تواند محموله خریدار را در هر نقطه از بندر تخلیه نماید.
مزایا و معایب اینکوترمز fob
اینکوترمز فوب برای خریداران و فروشندگان مزایا معایب بسیار زیادی دارد.
این روش به دلیل سادگی و انعطاف‌پذیری، به‌ویژه در مواردی که خریدار می‌خواهد کنترل کامل بر حمل و نقل کالا داشته باشد، مورد استقبال قرار می‌گیرد. همچنین FOB به فروشنده این امکان را می‌دهد تا درگیر جزئیات حمل و نقل نشود.
به‌عبارت‌دیگر، FOB با تقسیم واضح مسئولیت‌ها و هزینه‌ها بین فروشنده و خریدار، به هر دو طرف این امکان را می‌دهد تا بر روی فعالیت‌های اصلی خود تمرکز کنند و ریسک‌های مرتبط با حمل و نقل را به طور موثر مدیریت نمایند.
اما این روش با وجود مزایایی که دارد، با معایبی همراه است. یکی از مهم‌ترین معایب FOB، افزایش ریسک برای خریدار است. از آنجایی که مسئولیت کالا پس از بارگیری بر عهده خریدار قرار می‌گیرد، خریدار باید هزینه بیمه و همچنین پیچیدگی‌های گمرکی را نیز متحمل شود. علاوه بر این، هزینه‌های جانبی مانند بارگیری، تخلیه و حمل داخلی در مقصد نیز ممکن است به عهده خریدار باشد. از طرف دیگر، فروشنده در این شرایط کنترل کمتری بر فرآیند حمل و نقل دارد و در صورت بروز مشکل، مسئولیت مستقیمی بر عهده نمی‌گیرد.
به عبارت دیگر، در شرایط FOB، خریدار مسئولیت‌های بیشتری را بر عهده می‌گیرد و در مقابل، فروشنده از برخی مسئولیت‌ها معاف می‌شود. بنابراین، انتخاب اینکوترمز FOB نیازمند بررسی دقیق شرایط هر معامله و سنجش مزایا و معایب آن است.
نحوه انتقال ریسک در روش FOB چگونه است؟
شاید برایتان سوال باشد که چرا انتقال ریسک در فوب اهمیت دارد؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم انتقال ریسک به‌وضوح مشخص می‌کند که کدام طرف مسئولیت هزینه‌ها و ریسک‌های مختلف را بر عهده دارد. با مشخص‌شدن نقطه تحویل و انتقال ریسک، طرفین می‌توانند قراردادهای خود را به صورت دقیق‌تری تنظیم کرده و اختلافات احتمالی را کاهش دهند.
در روش FOB لحظه انتقال ریسک دقیقاً زمانی است که کالا به عرشه کشتی تحویل داده می‌شود. از این لحظه به بعد، خریدار مسئولیت کلیه خسارات، گم شدن یا نابودی کالا را بر عهده می‌گیرد. حتی اگر این اتفاقات پس از بارگیری و قبل از رسیدن کالا به مقصد رخ دهد، باز هم مسئولیت آن با خریدار است.
ترخیص کالا در روش FOB چگونه است؟
در روش FOB مسئولیت ترخیص کالا به طور کامل بر عهده خریدار است. به‌عبارت‌دیگر، از زمانی که کالا بر روی عرشه کشتی قرار می‌گیرد و ریسک آن به خریدار منتقل می‌شود، تمام مراحل مربوط به ترخیص کالا در کشور مقصد، از جمله پرداخت عوارض گمرکی و انجام تشریفات گمرکی، بر عهده خریدار خواهد بود.
مراحل کلی ترخیص کالا در روش FOB به این صورت است که:
- دریافت اسناد: خریدار پس از بارگیری کالا، اسناد حمل و نقل مانند بارنامه دریایی (Bill of Lading) را از فروشنده دریافت می‌کند.
- تهیه مدارک لازم: خریدار باید علاوه بر بارنامه دریایی، مدارک دیگری مانند فاکتور تجاری، لیست بسته‌بندی، گواهی مبدا و سایر مدارک موردنیاز برای ترخیص کالا را تهیه کند.
- ارائه مدارک به گمرک: خریدار باید تمامی مدارک موردنیاز را به گمرک کشور مقصد ارائه دهد.
- بازرسی و ارزیابی کالا: گمرک ممکن است برای اطمینان از صحت اطلاعات مندرج در اسناد و همچنین تطابق کالا با قوانین و مقررات گمرکی، اقدام به بازرسی فیزیکی کالا نماید.
- پرداخت هزینه‌های گمرکی: پس از انجام تشریفات گمرکی و تایید مدارک، خریدار باید عوارض گمرکی، مالیات‌های وارداتی و سایر هزینه‌های مربوط به ترخیص کالا را پرداخت کند.
- ترخیص کالا: پس از پرداخت هزینه‌ها و تکمیل مراحل قانونی، گمرک اجازه ترخیص کالا را صادر می‌کند و خریدار می‌تواند کالا را از گمرک تحویل بگیرد.
تفاوت fob و cif چیست؟
زمانی که قرارداد حمل و فروش بر اساس اینکوترمز fob بسته می‌شود، فروشنده کالا را به همراه اسناد حمل و نقل تهیه و بسته‌بندی کرده و در عرشه کشتی در بندر بارگیری تحویل می‌دهد. پرداخت هزینه‌های حمل و نقل، بیمه، ترخیص گمرکی، حمل داخلی و سایر هزینه‌های مرتبط با کالا پس از رسیدن به مقصد بر عهده خریدار خواهد بود. انتقال ریسک نیز از لحظه بارگیری کالا بر روی کشتی به خریدار منتقل می‌شود.
اما زمانی که قرارداد حمل و فروش بر اساس اینکوترمز CIF بسته می‌شود، فروشنده اسناد حمل و نقل را تهیه و کالا را تا بندر مقصد تحویل می‌دهد و هزینه‌های حمل و نقل و بیمه را پرداخت می‌کند. پرداخت قیمت کالا، ترخیص گمرکی، حمل داخلی و سایر هزینه‌های مرتبط با کالا پس از رسیدن به مقصد از جمله وظایفی است که خریدار موظف به انجام آن است. در این روش نقطه انتقال ریسک نیز تا رسیدن کالا به بندر مقصد بر عهده فروشنده است.
| جدول مقایسه FOB و CIF | ||
| ویژگی | FOB | CIF |
| نقطه تحویل | عرشه کشتی | بندر مقصد |
| هزینه حمل | خریدار | فروشنده |
| بیمه | خریدار | فروشنده |
| تهیه اسناد | فروشنده | فروشنده |
| ترخیص کالا از گمرک | خریدار | خریدار |
| انتقال ریسک | بارگیری کالا | رسیدن کالا به بندر مقصد |
تفاوت fob و cfr
در قسمت قبل با ویژگی‌های اینکوترمز fob آشنا شدیم. در قرارداد CFR فروشنده کالا و اسناد حمل را تهیه کرده سپس آن را تا بندر مقصد حمل و هزینه‌های حمل و نقل را پرداخت می‌کند. در نقطه مقابل، مسئولیت پرداخت قیمت کالا، بیمه، ترخیص گمرکی، حمل داخلی و سایر هزینه‌های مرتبط با کالا پس از رسیدن به مقصد بر عهده خریدار است. نقطه انتقال ریسک نیز از لحظه بارگیری کالا بر روی کشتی به خریدار منتقل می‌شود.
| جدول مقایسه FOB و CFR | ||
| ویژگی | FOB | CFR |
| نقطه تحویل | عرشه کشتی | بندر مقصد |
| هزینه حمل | خریدار | فروشنده |
| بیمه | خریدار | خریدار |
| تهیه اسناد | فروشنده | فروشنده |
| ترخیص کالا از گمرک | خریدار | خریدار |
| انتقال ریسک | بارگیری کالا | بارگیری کالا |
کلام آخر
اینکوترمز FOB (Free On Board) یکی از پرکاربردترین اصطلاحات در تجارت بین‌المللی است که نحوه تقسیم مسئولیت‌ها و ریسک‌ها بین فروشنده و خریدار را در یک معامله مشخص می‌کند. در این روش، فروشنده موظف است کالا را تا عرشه کشتی در بندر بارگیری تحویل دهد و پس از آن تمام مسئولیت‌های مربوط به کالا، از جمله حمل و نقل، بیمه و ترخیص گمرکی، بر عهده خریدار خواهد بود.
در این مطلب تلاش کردیم تا شما را با این اینکوترمز و مزایا و معایب آن آشنا کنیم و اطلاعات کاملی درباره مسئولیت‌های خریدار و فروشنده در اینکوترمز fob در اختیارتان قرار دادیم.
اگر در زمینه حمل و ترخیص بین‌المللی فعالیت دارید و می‌خواهید در این زمینه مشاوره دریافت کنید یا قصد استعلام قیمت حمل و ترخیص دارید، می‌توانید از طریق تماس با شماره 02142281 یا اپلیکیشن PSP با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
سوالات متداول
در اینکوترمز FOB ترخیص کالا از گمرک بر عهده فروشنده است یا خریدار؟
در این روش از زمانی که کالا به صورت ایمن بر روی عرشه کشتی بارگیری شد، مسئولیت کالا از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود. از این لحظه به بعد، تمامی هزینه‌ها و ریسک‌های مرتبط با کالا، از جمله هزینه‌های حمل و نقل، بیمه، و ترخیص گمرکی بر عهده خریدار خواهد بود.
در روش FOB، ریسک از چه زمانی به خریدار منتقل می‌شود؟
در این روش ریسک از لحظه‌ای که کالا به صورت ایمن بر روی عرشه کشتی قرار می‌گیرد به خریدار منتقل می‌شود.
