امروزه تجارت بین‌المللی ابعاد گسترده و متنوعی دارد و تجار برای واردات و صادرات انواع کالاها باید با قوانین و مقررات این حوزه آشنا باشند و بهترین روش برای جابه‌جایی و حمل محموله خود را برگزینند. یکی از شکل‌های حمل‌ونقل بین‌المللی که بسیار رایج است، ترانشیپ یا ترانشیپمنت (Transshipment) نام دارد.
این روش معمولا در حمل‌ونقل دریایی کاربرد دارد و کالاها براساس ویژگی‌ها و مقررات مربوطه از یک کشتی به کشتی دیگر و گاهی از یک کشتی به کامیون منتقل می‌شوند. پس برای آنکه بدانید معنی ترانشیپ چیست و چه مزایا و معایبی دارد، با پی اس پی اکسپرس همراه باشید.
آنچه در این مطلب می خوانید:
ترانشیپ کالا چیست؟
سال‌هاست که ایران با تحریم‌های بین‌المللی دست و پنجه نرم می‌کند و مجبور است برای تهیه اقلام گوناگون هزینه و زمان بیشتری نسبت به سایر کشورها صرف کند. حتما تابه‌حال اصطلاح دور زدن تحریم‌ها را شنیده‌اید؛ اینکه به جای ارسال کالا به صورت مستقیم از اروپا یا آمریکا، محموله مجبور است در میانه راه تغییر مسیر بدهد و از کشوری دیگر وارد ایران شود.
باتوجه به این مثال، شما با مفهوم کلی ترانشیپ کالا (Trans-shipment) آشنا شدید. به بیانی دقیق‌تر، این مفهوم عبارت است از حمل کالا یا کانتینر به یک مقصد میانی و انتقال دوباره آن به مقصدی جدید، به وسیله چند کشتی مختلف یا به کمک حمل‌ونقل جاده‌ای.
درواقع زمانیکه از ترانشیپ استفاده می‌کنید، برای بار خود دو مقصد انتخاب کرده‌اید و عملیات تخلیه و بارگیری کالا نیز دو بار انجام می‌گیرد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که به خاطر محدودیت‌های قانونی کشورها مجبورید از این شیوه استفاده کنید. و یا به خاطر کاهش هزینه‌های ارسال مستقیم کالا به کشور موردنظر، ترجیح می‌دهید تا کانتینر شما از یک وسیله حمل‌ونقل به وسیله‌ای دیگر انتقال یابد. البته ممکن است در ظاهر ترانشیپمنت روندی طولانی و باهزینه بالا به نظر برسد اما امروزه در بسیاری از معاملات تجاری از این روش حمل‌ونقل استفاده می‌شود.
از دیگر دلایل احتمالی برای ترانشیپ کالا، ترکیب محموله‌های کوچک در یک محموله بزرگ (تجمیع)، و یا برعکس، تقسیم یک محموله بزرگ به محموله‌های کوچک‌تر (تجمیع‌زدایی) است که هر کدام براساس شرایط موجود رخ می‌دهد.
گفتنیست در ترانشیپ کالا برای آنکه بار قاچاق به حساب نیاید، باید تحت نظر گمرک از یک وسیله به وسیله‌ای دیگر منتقل شود تا تمامی کارها براساس ضوابط گمرک صورت بگیرد.
در انتها باید گفت ترانشیپ را می‌توان زیرمجموعه ترانزیت کالا به حساب آورد که البته تفاوت‌هایی با آن نیز دارد. علاوه‌براین ترانشیپ در چند سال اخیر بیشتر از راه دریا انجام شده اما سایر روش‌های حمل‌ونقل نیز کم و بیش مورداستفاده قرار می‌گیرند.
ترانشیپ برای چه کالاهایی کاربرد دارد؟
به جز شرایط خاص و استثناهایی که در دنیای تجارت وجود دارد، ترانشیپ دو کارکرد اصلی دارد که بعضی از کالاها شامل آن می‌شوند. در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
1) کالاهای چند مقصدی:
ممکن است گاهی مقاصدی که کالا باید به آن‌ها ارسال شود، از نظر جغرافیایی به همدیگر نزدیک باشند. در چنین شرایطی اگر حجم کانتینر بالا باشد، با کمک حمل‌ونقل دریایی و زمینی به یک گمرک مشخص فرستاده می‌شوند و پس از آن بار براساس مقصد خود تقسیم می‌گردد. در انتها نیز محموله به صورت کانتینرها جداگانه به مقصد دوم خود ارسال می‌شوند و ممکن است وسیله نقلیه آن نیز تغییر کند.
در چنین موقعیتی گمرکی میانی وجود دارد که مقصد اول محموله به حساب می‌آید و نقشی تعیین‌کننده در ادامه جابه‌جایی کالا دارد. در آنجا پس از تخلیه، باربری و تفکیک بار، قبض انباری برای هر یک از آن‌ها صادر می‌شود که شماره سریال و کوتاژ مخصوص به خود را نیز دارند.
2) تغییر وسیله حمل‌ونقل یا حامل:
یکی از ویژگی‌های مثبت ترانشیپ آن است که وقتی وسیله حمل بار در میانه راه عوض می‌شود، دیگر لازم نیست تا اظهارنامه جدیدی برای آن صادر گردد و می‌توان در گمرک میانی و با همان شماره قبض انبار، راه را ادامه داد. گفتنیست معمولا زمانی حامل تغییر می‌یابد که گاهی براساس فرآیندهای صادرات و واردات کالا لازم است وسیله نقلیه در مراحل مختلف جابه‌جایی تغییر یابد.
ترانشیپ بین المللی چیست؟
این روش حمل‌ونقل را در اصل می‌توان روشی بین‌المللی به شمار آورد که برای جابه‌جایی کانتینرهای بزرگ و کوچک بین کشورهای گوناگون به کار می‌رود. براساس شاخص ترانشیپ جهانی در چند سال گذشته، تاجران به ترانشیپ بین‌المللی روی آورده‌اند و آمار آن چیزی حدود 30 درصد است و روندی صعودی نیز دارد.
ذکر این نکته ضروری‌ست که برای انجام ترانشیپ بین‌المللی، گمرک میانی باید تاییدیه نهایی را صادر کند تا حمل‌ونقل صورت بگیرد. پس از دریافت تاییدیه نیز دو حالت به وجود می‌آید. اگر حمل بار به چندین مقصد باشد، قبض بار به تفکیک و جدید صادر می‌شود اما اگر تنها وسیله جابه‌جایی تغییر کند، قبض بار جدیدی نوشته نمی‌شود.
ترانزیت و ترانشیپ چه تفاوتی دارند؟
ممکن است عده‌ای دو روش حمل ترانزیت و ترانشیپ را باهمدیگر اشتباه بگیرند. درصورتیکه تفاوتی مهم میان این دو وجود دارد. پیشنهاد می‌کنیم برای شناخت بیشتر این مفاهیم، به مقاله تعریف ترانزیت و انواع آن سری بزنید.
براساس تعریف سازمان جهانی گمرک، ترانزیت به این معناست که جابه‌جایی کالا زیر نظر قوانین گمرکی از یک گمرک (مبدا) به گمرکی دیگر (مقصد) صورت می‌گیرد و روند کار هیچ تغییری نمی‌یابد. درصورتیکه در ترانشیپ، حمل کالا با چندین وسیله نقلیه انجام می‌شود و بارگیری و تخلیه بار نیز یک بار صورت نمی‌گیرد.
به بیانی دیگر زمانیکه ترانشیپ رخ می‌دهد، محموله در ابتدا کالایی وارداتی محسوب می‌شود که زیرنظر گمرک جهانی به منطقه گمرکی کشوری وارد شده است و پس از آنکه وسیله نقلیه تغییر کرد، حالا کالایی صادراتی می‌شود که باید به مقصد دوم خود صادر گردد.
شایان ذکر است، محموله‌هایی که به روش ترانزیت و ترانشیپ ارسال می‌شوند، معمولا شامل قوانین سخت و نظارت‌های زیاد نمی‌شوند. درواقع این تصمیم به هدف آسان شدن تجارت جهانی است، چراکه تاجران جدا از این موضوع، همواره ممکن است خطرات امنیتی و محدودیت‌های مالیاتی را از طرف کشوری که از آن عبور می‌کنند تجربه نمایند.
با این حال برای آنکه عده‌ای سواستفاده نکنند و قاچاق کالا زیاد نشود، قانونی وجود دارد که وقتی محموله وارد قلمروی جدیدی می‌شود، باید مقصد و گیرنده آن، همانی باشد که هنگام خروج از قلمرو ثبت شده است. درواقع تطابق میان اطلاعات وجود داشته باشد.
مزایا و معایب ترانشیپ
همانطور که گفته شد وقتی از روش ترانشیپمنت استفاده کنید، یک مقصد یا گمرک میانی وجود دارد که ابتدا وسیله نقلیه به آنجا می‌رود و درصورت وجود چندین مقصد متفاوت، تفکیک بار صورت می‌گیرد. مزیت این روش دقیقا به همین نکته برمی‌گردد که دیگر لازم نیست از همان مبدا اولیه چندین وسیله نقلیه بگیرید و هزینه زیادی بکنید. بلکه با قوانین ترانشیپ میتوانید نیمی از مسیر را تنها با یک وسیله نقلیه پیش بروید.
از دیگر مزایای Transshipment می‌توان به کاهش قاچاق کالا، سریع‌تر شدن تشریفات گمرکی و ترخیص کالا و کوتاه کردن روندهای طولانی اشاره کرد.
اما هیچ چیزی بی‌عیب و نقص نیست و ترانشیپ نیز مشکلات خاص خودش را دارد. تاخیر زیاد در حمل بار و صرف مدت زمان طولانی برای رسیدن کالا به مقصد نهایی از جمله مهم‌ترین معایب این روش به حساب می‌آید.
هرچند طبیعی‌ست که در ترانشیپ تاخیر وجود داشته باشد، چراکه دیگر روش‌ها تنها یک بار بارگیری و تخلیه و سایر کارهای گمرکی را انجام می‌دهند اما در ترانشیپ اینگونه نیست. بنابراین اگر برای رسیدن بارتان عجله دارید، این روش چندان توصیه نمی‌شود.
مراکز ترانشیپ
اگر تاجری بخواهد از ترانشیپ برای حمل بار خود استفاده کند، باید بنادری را که مخصوص این روش حمل‌ونقل هستند پیدا کند. درواقع ترانشیپ بیشتر اوقات در تقاطع مسیرهای حمل‌ونقل و تنگه‌هایی همچون پاناما، سوئز و جبل‌الطارق انجام می‌شود و شرق را به غرب و شمال را به جنوب متصل می‌کند.
این مسیرها و بنادری که به طور متمرکز و ویژه در آن‌ها عملیات ترانشیپ صورت می‌گیرد، نقشی اساسی در تجارت جهانی دارند و بخش‌های وسیعی از شرق آسیا، خاورمیانه و اروپا را به همدیگر متصل می‌کند.
علاوه‌براین اگر میزان ترانشیپ بندری بالای 75 درصد باشد، می‌توان آن را یک مرکز اصلی به شمار آورد اما بنادری که کل ترافیک آن‌ها زیر 25 درصد است، معمولا ترانشیپ در آنجا وجود ندارد و گاهی به صورت اتفاقی رخ می‌دهد. با این حال هیچ محدودیتی برای فعالیت بنادر کوچک در کشورهای گوناگون وجود ندارد و اگر بخواهند می‌توانند برای جذب ترافیک بیشتر منطقه با بازار جهانی رقابت کنند.
در ادامه به معرفی مهم‌ترین و عظیم‌ترین مراکز ترانشیپ در سراسر دنیا می‌پردازیم:
1) بندر سنگاپور:
براساس آماری که در سال 2019 منتشر شد، بندر سنگاپور توانست به عنوان یکی از شلوغ‌ترین بندر ترانشیپی دنیا شناخته شود و سهمی 20 درصدی از تجارت جهانی داشته باشد. بندر سنگاپور در انتهای جنوبی شبه جزیره مالایا و 30 کیلومتری جنوب غربی بندر جوهور در مالزی قرار دارد.
همچنین این مرکز به 600 بندر متصل است که چیزی حدود 123 کشور را دربرمی‌گیرد و حدود 130 هزار کشتی باربری در این بندر تخلیه و بارگیری می‌شوند.
2) بندر شانگهای:
این بندر را که در نزدیکی شهر شانگهای قرار دارد، می‌توان بزرگ‌ترین مرکز ترانشیپی در جهان دانست که نیمی از فعالیت‌های آن مربوط به تخلیه و بارگیری کشتی‌های ترانشیپی بوده است. از سال 2010 شانگهای موفق شد از بندر سنگاپور پیشی بگیرد و با توسعه زیرساخت‌های خود و با داشتن چهار کیلومتر مربع وسعت، تحولی بنیادین در اقتصاد چین به وجود آورد.
گفتنیست این بندر به رودخانه یانگ تسه مرتبط است و بیش از یک چهارم کل حمل‌ونقل کالا در چین در این مرکز صورت می‌گیرد.
3) بندر شنژن:
براساس آمار سال 2019 این بندر با داشتن 27.5 میلیون TEU (واحد ظرفیت کشتی کانتینری و پایانه‌های کانتینر) توانست یکی از مهم‌ترین و شلوغ‌ترین بنادر دنیا به شمار آید. نیمی از این آمار نیز مربوط به حمل‌ونقل ترانشیپی است.
به‌علاوه بندر شنژن در جنوب کشور چین قرار دارد و می‌توان آن را طبیعی‌ترین بندر دنیا دانست که از منظر جغرافیایی بین شانگهای و سنگاپور قرار دارد.
4) بندر بوسان:
این بندر بزرگ‌ترین بندر کره‌جنوبی است که در شهر بوسان قرار دارد و توانسته رتبه ششم جهانی از منظر ظرفیت کانتینری را به دست آورد. براساس آخرین آمار در سال 2019، حدود 22 میلیون TEU برای بندر بوسان ثبت شده است. همچنین این مرکز ترانشیپی با بنادر کشورهای روسیه، چین و ژاپن نیز ارتباط دارد.
5) بندر هنگ کنگ:
این بندر در کنار دریای جنوبی چین قرار دارد و به خاطر داشتن آب‌های عمیق و پناهگاه‌های طبیعی شرایط ایده‌آلی را برای پهلوگیری و جابه‌جایی انواع کشتی‌ها فراهم کرده است. بندر هنگ کنگ را می‌توان یکی از پر رفت‌وآمدترین بنادر دنیا دانست که توانسته رتبه هشتم جهان را به دست آورد و آمار پنج میلیون TEU کالای ترانشیپی را برای خود ثبت نماید.
ردیابی ترانشیپ
قاعدتا هر تاجری وقتی بار خود را ارسال می‌کند، بعد از مدتی می‌خواهد از وضعیت کالای خود باخبر شود و بداند که چه زمانی به مقصد خواهد رسید. شما میتوانید با استفاده از شماره بارنامه خود و وارد کردن آن در بخش ردیاب آنلاین مسیر حمل‌ونقل، تمامی اطلاعات مربوطه را به دست آورید. درواقع شرکتی که برای حمل بار خود انتخاب کرده‌اید، باید چنین ویژگی داشته باشد تا بتواند تاریخ حرکت و ورود وسیله نقلیه را به مبدا و مقصد نشان دهد.
کلام آخر
در این مقاله تلاش کردیم تا پاسخی به پرسش ترانشیپ چیست بدهیم و ویژگی‌ها و مراکز مهم آن را به شما معرفی کنیم. روش حمل ترانشیپ یکی از رایج‌ترین راه‌ها برای جابه‌جایی بار در سراسر دنیاست و اگر شرایط تجارت شما منطبق بر آن باشد، ترانشیپ یکی از بهترین انتخاب‌ها برای حمل‌ونقل کالای شما محسوب می‌شود.
اگر در این خصوص ابهاماتی برایتان باقی مانده و یا تجربه‌ای منحصربه‌فرد و مفیدی در رابطه با حمل‌ونقل بین‌المللی دارید، در حتما برای ما کامنت بگذارید.
