در سرتاسر جهان هر کشوری بنا بر ساختارهای اقتصادی و سیاسی خود، قوانین و مقرراتی را برای مباحث تجاری و واردات و صادرات کالا وضع نموده است. ایران نیز از این قاعده مستثی نیست و هر تاجری که بخواهد در این چرخه اقتصادی حضور داشته باشد، باید با شناخت این قوانین از آن‌ها تابعیت کند.
گمرک ایران به عنوان یکی از بازوهای اقتصادی کشور برای واردکنندگان و صادرکنندگان شرایطی را وضع نموده اما گاهی در جریان تشریفات گمرکی و ترخیص کالا مشکلاتی به وجود می‌آید و نیاز است که افرادی به حل اختلافات گمرکی بپردازند.
برای آنکه با این مفهوم آشنا شوید و اعضای کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی را بشناسید، با پی اس پی اکسپرس همراه باشید تا از جنبه‌های گوناگون به این مسئله بسیار مهم بپردازیم.
آنچه در این مطلب می خوانید:
حل اختلافات گمرکی به چه معناست؟
گاهی اوقات پیش می‌آید هنگام ترخیص کالا، میان صاحب کالا و گمرک اختلاف نظرهایی پیش می‌آید و هر دو طرف ادعای آن را دارند که حق با آن‌هاست! در چنین شرایطی باید چه کاری انجام داد؟ آیا تاکنون درگیر چنین چالش‌هایی شده‌اید؟ اگر پاسخ‌تان منفی‌ست، باید بدانید که معمولا ریشه این اختلافات به خاطر تفاوت در تعیین ارزش کالاست. درواقع طبیعی‌ست که تاجران می‌خواهند کم‌ترین هزینه ممکن در روند ترخیص کالا را انجام دهند و درمقابل مسئولان اجرایی گمرک نیز با چنین شرایطی مقابله می‌کنند.
حال اگر اختلافات گمرکی به وجود بیاید، در ابتدا گمرک به صاحب کالا اجازه می‌دهد که برای حل اختلاف گمرکی به کمیته فنی گمرک مراجعه کند تا به کمک کارشناسان مربوطه شرایط بررسی و تحلیل شود. اگر در مرحله اول مشکلات پایان نیافت، صاحب کالا موظف است که به صورت کتبی درخواست خود را برای بررسی دوباره به گمرک ارائه کند تا پرونده به دست مراجع کمیسیون حل اختلاف گمرکی برسد.
اما اگر باز هم طرفین نتیجه نهایی کمیسیون را قبول نداشته باشند، بار دیگر تجدیدنظر صورت می‌گیرد و رای نهایی برای همگان لازم‌الاجرا می‌شود.
بیشتر بخوانید: ارزش گمرکی کالا چیست؟
اختلافات گمرکی چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟
تا به اینجای مقاله با کلیت مفهوم حل اختلافات گمرکی آشنا شدید، اما برای آنکه بدانید دقیقا چه شرایطی ایجاد می‌شود که صاحب کالا با گمرک به مشکل می‌خورد، با ما همراه باشید.
اختلافات گمرکی معمولا بعد از اظهار کالا و قبل از ترخیص کالا ایجاد می‌شود و اگر به آن رسیدگی نشود، دولت و اشخاص نیز ضررهای مالی گوناگونی خواهند دید. برای مثال تعیین ارزش کالا یکی از پرمناقشه‌ترین مباحث در گمرک است. یعنی وقتی صاحب کالا اسناد و مدارک خود را به مسئولان گمرکی تحویل می‌دهد، آن‌ها ارزش کالای اظهارشده را نمی‌پذیرند و آن را کمتر یا بیشتر از حد واقعی خود می‌دانند که به بیش‌اظهاری یا کم‌اظهاری نیز شهرت دارد. درواقع هر گونه تفاوت و مغایرتی در اسناد و اظهارنامه تخلف محسوب می‌شود و رئیس گمرک می‌تواند جریمه‌های مالی برای آن تعیین نماید.
ذکر این نکته ضروری‌ست؛ براساس ماده 43 قانون امور گمرکی اگر صاحب کالا یا نماینده قانونی‌اش از تعرفه کالای خود باخبر نباشد و پیش از آنکه اظهارنامه خود را تنظیم نماید، از گمرک مشورت بگیرد و هرگونه سند و مدرک و هزینه‌ای را ارائه دهد، در صورت بروز هرگونه مشکل، صاحب کالا مشمول جریمه نخواهد شد و اختلافات مربوط به تعیین تعرفه بر گردن گمرک خواهد بود.
با این حال برای آنکه با انواع اختلافات گمرکی آشنا شوید، ما به تفکیک مهم‌ترین و رایج‌ترین آن‌ها را برایتان توضیح می‌دهیم. اولین مورد را می‌توان به اختلاف گمرکی ناشی از تعرفه دانست که خودش نیز به دو دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از:
اختلافات گمرکی به علت تعرفه پیش از ترخیص کالا
معمولا پیش می‌آید که پس از ارائه اظهار کالا و انجام تشریفات گمرکی، وقتی نوبت به ترخیص کالا می‌رسد کارشناسان و مسئولان امور گمرک پس از ارزیابی‌های گوناگون به این نتیجه می‌رسند که تعرفه‌بندی به زیان آن‌ها خواهد بود. در همین نقطه است که میان صاحب کالا و گمرک اختلاف رخ می‌دهد و ارزیابان موظف می‌شوند تا تمامی مشکلات را در اظهارنامه ثبت کنند و صورتجلسه را به رئیس گمرک ارائه کنند تا میزان جریمه مشخص شود. در چنین شرایطی اگر صاحب کالا معترض باشد، ابتدا در گمرک آن را بیان می‌کند و درصورت نتیجه نگرفتن به سراغ کمیسیون حل اختلافات گمرکی می‌رود.
اختلافات گمرکی به علت تعرفه پس از ترخیص کالا
گاهی ممکن است پس از ترخیص کالا از گمرک، اشتباه بودن تعرفه مشخص می‌شود. در چنین شرایطی مسئولان گمرک وظیفه دارند تا موضوع را به صاحب کالا اعلام نمایند و به حل اختلافات گمرکی بپردازند.
کسر تخلیه و اضافه تخلیه
وقتی برای کالاهای وارداتی تشریفات گمرکی در حال انجام است، اگر صاحب کالا وزن و تعداد واقعی بار خود را ثبت نکرده باشد و مقادیر آن با چیزی که اظهارشده متفاوت باشد، در چنین شرایطی مشمول قانون کسر تخلیه یا اضافه تخلیه می‌شود. اگر کالاهای وارداتی اضافه تخلیه داشته باشند، گمرک کالاهای غیرقانونی را ضبط می‌کند اما در صورت کسر تخلیه، صاحب کالا باید جریمه تعیین‌شده را پرداخت کند.
نزول ارزش
همانطور که قبل‌تر نیز ذکر شد؛ اگر ارزش کالای اظهاری کمتر یا بیشتر از ارزش واقعی کالا باشد، گمرک دخالت می‌کند و از صاحب کالا اسناد و مدارک درست و دقیق را خواهان می‌شود. همچنین، نزول ارزش نیز همانند اختلاف گمرکی ناشی از تعرفه به دو بخش قبل و بعد از ترخیص کالا تقسیم می‌شود. اگر بعد از ترخیص، گمرک متوجه شود که صاحب کالا مبلغ کمتری را از حد استاندارد پرداخت کرده، گمرک می‌تواند در مدت 6 ماه مبلغ کسرشده را از صاحب کالا پس بگیرد.
چگونه به اختلافات گمرکی رسیدگی کنیم؟
بعد از اینکه شرکت صاحب کالا پرونده خود را به کارشناسان امور گمرکی با تحصیلات مرتبط در زمینه حل اختلافات گمرکی و تخصص در این حوزه سپرد، کارشناس با مطرح کردن پرونده در کمیسیون‌های حل اختلافات گمرکی و ارائه اسناد و مدارک مبنی بر رعایت قوانین گمرکی و شناسه‌های معتبر کالا، می‌تواند به دستیابی به رای مطلوب صاحب کالا در مذکورین کمیسیون‌ها کمک کند. یکی از انواع اختلافات گمرکی ناشی از کمبود یا بیش‌بود ارزش واردات است.
اختلافات گمرکی ناشی از چه مواردی است؟
یکی از انواع اختلافات گمرکی که بین صاحب کالا و گمرک به وجود می‌آید، اختلاف گمرکی مرتبط با تعرفه است. این اختلافات گمرکی می‌توانند به دو صورت مورد بررسی قرار گیرند: اختلافات گمرکی قبل از ترخیص کالا بر اساس تعرفه و مورد دوم اختلافات گمرکی پس از ترخیص کالا بر اساس تعرفه است.
اختلافات گمرکی بر اساس تعرفه قبل از ترخیص کالا
در صورتی که کارشناسان امور گمرکی قبل از ترخیص کالا، ضرری از تعرفه بندی متوجه شوند که زیان آور است، این اختلاف رخ می‌دهد. در حالت بروز اختلاف، رسیدگی به اختلافات گمرکی به این صورت است که ارزیابان توضیحات اختلاف را در اظهارنامه ثبت و امضاء کرده، سپس صورتجلسه تخلف را توسط سرویس ارزیابی تنظیم کرده و برای تعیین جریمه به رییس گمرک ارائه می‌شود. در صورتی که صاحب کالا اعتراضی نسبت به تعیین تعرفه داشته باشد، ابتدا اعتراض خود را در گمرک اعلام کرده و در صورت عدم حل اختلاف، موضوع به کمیسیون حل اختلافات گمرکی ارجاع داده می‌شود.
اختلافات گمرکی بر اساس تعرفه پس از ترخیص کالا
هنگامی که گمرک پس از ترخیص کالا متوجه می‌شود که تعرفه اعلام شده نادرست است، موظف است مبلغ کسر شده را بازپرداخت کند. یکی از اختلافات مهم بین صاحب کالا و گمرک، اختلافات گمرکی مرتبط با ارزش کالا است. این اختلافات در مواردی رخ می‌دهند که مدارک ارائه شده توسط صاحب کالا تأیید گمرک نشده باشد و گمرک متوجه شود که ارزش اظهار شده برای کالا کمتر از ارزش واقعی آن است و غیره. نمونه‌هایی از اختلافات گمرکی مرتبط با ارزش کالا شامل کاهش ارزش در صادرات قبل از ترخیص، کاهش ارزش در واردات پس از ترخیص، پرداخت اضافی، افزایش ارزش در واردات، کاهش ارزش در صادرات و اظهارات غیرقانونی در صادرات هستند.
کمیسیون حل اختلافات گمرکی از چه اعضایی تشکیل شده؟
براساس ماده 144 قانون امور گمرکی، کمیسیون حل اختلافات گمرکی مسئول رسیدگی به اختلافات (به جز قاچاق) میان گمرک و صاحب کالاست. اعضای این کمیسیون نیز از بین کسانی انتخاب می‌شوند که نسبت به این حیطه شناخت و تسلط کافی را دارند. این افراد عبارتند از:
- چهار عضو اصلی از کارمندان گمرک
- دو عضو اصلی از کارمندان وزارت صنعت
- یک عضو اصلی از کارمندان وزارت امور اقتصادی و دارایی
- عضو اصلی به عنوان نماینده اتاق بازرگانی و صنایع و معادن
- یک عضو اصلی به عنوان نماینده اتاق تعاون
گفتنی‌ست؛ زمانی جلسات کمیسیون حل اختلافات گمرکی برگزار می‌شود که شش نفر از اعضا حضور داشته باشند و حداقل پنج نفر برای تصویب موضوعی رای بدهند. علاوه‌براین، این تیم باید هفته‌ای پنج جلسه برگزار کند و به مشکلات رسیدگی نمایند. البته گاهی پیش می‌آید که به خاطر درخواست شخص رئیس کل گمرک، جلساتی خارج از روتین برنامه برگزار شود.
وظایف اعضای کمیسیون حل اختلافات گمرکی
همانطور که گفته شد، اگر مشکلی میان صاحب کالا و سازمان گمرک به وجود بیاید، برای بررسی شکایات و صدور رای نهایی، کمیسیون حل اختلافات گمرکی وارد عمل می‌شود و پرونده را تحلیل می‌کند. البته صاحب کالا برای آنکه بتواند طرح اختلاف را در کمیسیون ارائه کند، باید مبلغ کمیسیون را به عنوان هزینه تحقیقات و پیگیری در گمرک پرداخت کند.
درنهایت پس از بررسی‌های صورت گرفته اگر طرفین رای اولیه را نپذیرند، می‌توانند اعتراض خود را به دیوان عدالت اداری مطرح کنند و در چنین شرایطی پرونده به کمیسیون تجدیدنظر ارسال می‌شود.
کمیسیون تجدید نظر چه اعضایی دارد؟
برای آنکه با سازوکار هیات حل اختلاف امور گمرکی آشنا شوید، بهتر است عناوین شغلی اعضایش را بدانید:
- یکی از کارمندان وزارت امور اقتصادی و دارایی به انتخاب وزیر
- فردی از معاونین گمرک به انتخاب رئیس کل گمرک
- یکی از کارمندان وزارت صنعت، معدن و تجارت به انتخاب وزیر
- یک قاضی به انتخاب رئیس قوه قضائیه
حل اختلافات گمرکی در کمیسیون تجدید نظر چگونه است؟
پس از ارائه پرونده به کمیسیون تجدیدنظر، فرد شاکی باید دفاعیات خود را به صورت کتبی بنویسد و منتظر نتیجه جلسات باقی بماند. نتیجه نهایی براساس قانون و آیین‌نامه اجرایی امور گمرکی است و در مواردی خاص می‌توان دوباره به رای نهایی کمیسیون اعتراض کرد. در غیر این صورت رای‌های صادر شده قطعی هستند.
حقوق ورودی گمرک چیست؟
پرداخت هزینه‌های گمرکی جزئی از مراحل تشریفات گمرکی و ترخیص کالا است و شامل مبالغی است که از بازرگانان دریافت می‌شود، از جمله حقوق ورودی کالا که به عنوان مالیات ورود کالا نیز شناخته می‌شود. این مبلغ توسط گمرک دریافت شده و برای ارائه خدمات دیگر به دولت معرفی می‌شود. علاوه بر این، ورود کالا به کشور همراه هزینه‌های دیگری است که باید در گمرک پرداخت شود تا ترخیص کالا به سهولت انجام شود. این هزینه‌ها شامل هزینه‌های انبارداری، حمل و نقل، آزمایشگاه، بازرسی و غیره است.
پرداخت حقوق ورودی گمرک، به معنای پرداخت مبلغی از ارزش کالای وارداتی به گمرک است که برای دریافت مجوز ورود به کشور الزامی است. این حقوق ورودی جزئی از درآمدهای کشور تلقی می‌شود و مقدار آن براساس سیاست‌های مختلف کشور قابل تغییر است. سیاست‌های هر کشور در این زمینه متفاوت بوده و برای برخی کالاها، تولید داخلی و حمایت از صنعت داخلی ملاک قرار می‌گیرد که انتساب مبلغ حقوق ورودی را افزایش می‌دهد.
انواع جریمه های گمرکی
انواع جریمه‌های گمرکی مرتبط با فعالیت‌هایی است که تجار و صاحبان کالا در فرایند ترخیص کالا از گمرک انجام می‌دهند و منجر به زیان مالی برای دولت می‌شود یا با واقعیت محموله تجاری وارداتی در تناقض است. این تخلفات گمرکی، طبق قوانین و مقررات واردات و صادرات کالا، با جریمه‌های متنوعی همراه می‌شوند. برخی از انواع جریمه‌های گمرکی عبارتند از:
- جریمه برای تقلب در اظهارنامه گمرکی و اظهارات غیرقانونی.
- جریمه برای ارائه مدارک نادرست و تقلبی.
- جریمه برای اظهار ارزش کمتر از واقعیت کالا.
- جریمه برای عبور غیرمجاز کالاهای ممنوعه یا محدود شده.
- جریمه برای عدم پرداخت حقوق ورودی گمرکی.
- جریمه برای عدم رعایت قوانین و مقررات مربوط به نگهداری، بسته‌بندی و نشانه‌گذاری کالا.
- جریمه برای عدم اطلاع‌رسانی درست و کامل در مورد کالاها و معاملات تجاری.
کسر تخلیه در گمرک به چه معناست؟
در فرآیند بازرسی محموله‌های گمرکی، یکی از تخلفات قابل مشاهده، کسر تخلیه در گمرک است. وقوع کسر تخلیه به این معنی است که صاحبان کالا محموله تجاری خود را با حجم و تعداد مشخصی از مرز عبور داده و به کشور وارد می‌کنند. اما زمانی که برای ترخیص محموله خود اظهارنامه گمرکی را تعیین می‌کنند، حجم و تعداد محموله وارداتی را کمتر از میزان واقعی اعلام می‌کنند.
زمانی که کارشناسان گمرک مشکل کسر تخلیه را درباره محموله وارداتی کشف می‌کنند، صاحب کالا به علاوه هزینه‌های گمرکی بر اساس حجم و تعداد واقعی محموله، مجبور به پرداخت جریمه نیز خواهد شد. از طرف دیگر، مورد اضافه تخلیه نیز یک تخلف گمرکی است و در این حالت، مقداری از محموله اعلام شده در اظهارنامه گمرکی بیشتر از واقعیت است.
چگونه کسر تخلیه در گمرک را رفع کنیم؟
فعالیتی تحت عنوان «رفع کسر تخلیه در گمرک» به معنای جبران خطایی است که صاحبان کالا در قبال گمرک و قوانین مربوط به واردات و صادرات کالا انجام می‌دهند. در این حالت، صاحب کالا مجبور است جریمه‌ای که برای این تخلف توسط گمرک براساس حجم و میزان کسری تعیین شده است را پرداخت کند. علاوه بر این، باید تمامی هزینه‌های گمرکی را برای حجم محموله‌ای که در اظهارنامه گمرکی ثبت نشده است که شامل سود بازرگانی، حقوق گمرکی و غیره پرداخت کند.
سخن پایانی
در فعالیت‌های ترخیص کالا، اختلافات گمرکی بین بازرگانان و گمرک از جمله مشکلاتی است که ممکن است به وجود آید. برای درک بهتر درباره حل این اختلافات، باید اطلاعاتی در مورد مفهوم اختلافات گمرکی و علت بوجود آمدن آن‌ها، روش‌های پیگیری و رسیدگی به اختلافات گمرکی، سازمان‌های مسئول رسیدگی به این اختلافات، تخصص کارشناسان در این زمینه و وظایف آن‌ها را بدانید. در این مقاله بطور کامل به موضوعات مربوطه پرداخته‌ایم و شما را با اختلافات و چگونگی حل آن‌ها آشنا کرده‌ایم. از این جهت، اگر تاکنون کارتان به کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی افتاده است، حتما از تجربیات خود برایمان بنویسید.
سوالات متداول
ماده 144 قانون امور گمرکی درمورد چییست؟
در این قانون اعضای کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی، وظایف، شرایط تشکیل جلسات و رای‌دهی اعضا به صورت دقیق ذکر شده است.
اختلافات گمرکی معمولا در چه شرایطی ایجاد می‌شود؟
اگر صاحب کالا درمورد تعرفه یا ارزش کالای خود بیش‌اظهاری یا کم‌اظهاری کند و عدد دقیق و درست آن را ثبت نکند، گمرک خواهان جریمه برای صاحب کالا خواهد بود.
ممنون از مطالب خوبتون
خوشحالیم که براتون مفید بوده.