در سرتاسر جهان هر کشوری بنا بر ساختارهای اقتصادی و سیاسی خود، قوانین و مقرراتی را برای مباحث تجاری و واردات و صادرات کالا وضع نموده است. ایران نیز از این قاعده مستثی نیست و هر تاجری که بخواهد در این چرخه اقتصادی حضور داشته باشد، باید با شناخت این قوانین از آن‌ها تابعیت کند.

گمرک ایران به عنوان یکی از بازوهای اقتصادی کشور برای واردکنندگان و صادرکنندگان شرایطی را وضع نموده اما گاهی در جریان تشریفات گمرکی و ترخیص کالا مشکلاتی به وجود می‌آید و نیاز است که افرادی به حل اختلافات گمرکی بپردازند.

برای آنکه با این مفهوم آشنا شوید و اعضای کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی را بشناسید، با پی اس پی اکسپرس همراه باشید تا از جنبه‌های گوناگون به این مسئله بسیار مهم بپردازیم.

حل اختلافات گمرکی به چه معناست؟

گاهی اوقات پیش می‌آید هنگام ترخیص کالا، میان صاحب کالا و گمرک اختلاف نظرهایی پیش می‌آید و هر دو طرف ادعای آن را دارند که حق با آن‌هاست! در چنین شرایطی باید چه کاری انجام داد؟ آیا تاکنون درگیر چنین چالش‌هایی شده‌اید؟ اگر پاسخ‌تان منفی‌ست، باید بدانید که معمولا ریشه این اختلافات به خاطر تفاوت در تعیین ارزش کالاست. درواقع طبیعی‌ست که تاجران می‌خواهند کم‌ترین هزینه ممکن در روند ترخیص کالا را انجام دهند و درمقابل مسئولان اجرایی گمرک نیز با چنین شرایطی مقابله می‌کنند.

حال اگر اختلافات گمرکی به وجود بیاید، در ابتدا گمرک به صاحب کالا اجازه می‌دهد که برای حل اختلاف گمرکی به کمیته فنی گمرک مراجعه کند تا به کمک کارشناسان مربوطه شرایط بررسی و تحلیل شود. اگر در مرحله اول مشکلات پایان نیافت، صاحب کالا موظف است که به صورت کتبی درخواست خود را برای بررسی دوباره به گمرک ارائه کند تا پرونده به دست مراجع کمیسیون حل اختلاف گمرکی برسد.

اما اگر باز هم طرفین نتیجه نهایی کمیسیون را قبول نداشته باشند، بار دیگر تجدیدنظر صورت می‌گیرد و رای نهایی برای همگان لازم‌الاجرا می‌شود.

مطلب مهم: حمل و نقل هوایی بین المللی

اختلافات گمرکی چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟

تا به اینجای مقاله با کلیت مفهوم حل اختلافات گمرکی آشنا شدید، اما برای آنکه بدانید دقیقا چه شرایطی ایجاد می‌شود که صاحب کالا با گمرک به مشکل می‌خورد، با ما همراه باشید.

اختلافات گمرکی معمولا بعد از اظهار کالا و قبل از ترخیص کالا ایجاد می‌شود و اگر به آن رسیدگی نشود، دولت و اشخاص نیز ضررهای مالی گوناگونی خواهند دید. برای مثال تعیین ارزش کالا یکی از پرمناقشه‌ترین مباحث در گمرک است. یعنی وقتی صاحب کالا اسناد و مدارک خود را به مسئولان گمرکی تحویل می‌دهد، آن‌ها ارزش کالای اظهارشده را نمی‌پذیرند و آن را کمتر یا بیشتر از حد واقعی خود می‌دانند که به بیش‌اظهاری یا کم‌اظهاری نیز شهرت دارد.

درواقع هر گونه تفاوت و مغایرتی در اسناد و اظهارنامه تخلف محسوب می‌شود و رئیس گمرک می‌تواند جریمه‌های مالی برای آن تعیین نماید.

ذکر این نکته ضروری‌ست؛ براساس ماده 43 قانون امور گمرکی اگر صاحب کالا یا نماینده قانونی‌اش از تعرفه کالای خود باخبر نباشد و پیش از آنکه اظهارنامه خود را تنظیم نماید، از گمرک مشورت بگیرد و هرگونه سند و مدرک و هزینه‌ای را ارائه دهد، در صورت بروز هرگونه مشکل، صاحب کالا مشمول جریمه نخواهد شد و اختلافات مربوط به تعیین تعرفه بر گردن گمرک خواهد بود.

با این حال برای آنکه با انواع اختلافات گمرکی آشنا شوید، ما به تفکیک مهم‌ترین و رایج‌ترین آن‌ها را برایتان توضیح می‌دهیم. اولین مورد را می‌توان به اختلاف گمرکی ناشی از تعرفه دانست که خودش نیز به دو دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از:

اختلافات گمرکی به علت تعرفه پیش از ترخیص کالا

معمولا پیش می‌آید که پس از ارائه اظهار کالا و انجام تشریفات گمرکی، وقتی نوبت به ترخیص کالا می‌رسد کارشناسان و مسئولان امور گمرک پس از ارزیابی‌های گوناگون به این نتیجه می‌رسند که تعرفه‌بندی به زیان آن‌ها خواهد بود. در همین نقطه است که میان صاحب کالا و گمرک اختلاف رخ می‌دهد و ارزیابان موظف می‌شوند تا تمامی مشکلات را در اظهارنامه ثبت کنند و صورت‌جلسه را به رئیس گمرک ارائه کنند تا میزان جریمه مشخص شود.

در چنین شرایطی اگر صاحب کالا معترض باشد، ابتدا در گمرک آن را بیان می‌کند و درصورت نتیجه نگرفتن به سراغ کمیسیون حل اختلافات گمرکی می‌رود.

مطلب مهم : پست درب به درب

اختلافات گمرکی به علت تعرفه پس از ترخیص کالا

گاهی ممکن است پس از ترخیص کالا از گمرک، اشتباه بودن تعرفه مشخص می‌شود. در چنین شرایطی مسئولان گمرک وظیفه دارند تا موضوع را به صاحب کالا اعلام نمایند و به حل اختلافات گمرکی بپردازند.

کسر تخلیه و اضافه تخلیه

وقتی برای کالاهای وارداتی تشریفات گمرکی در حال انجام است، اگر صاحب کالا وزن و تعداد واقعی بار خود را ثبت نکرده باشد و مقادیر آن با چیزی که اظهارشده متفاوت باشد، در چنین شرایطی مشمول قانون کسر تخلیه یا اضافه تخلیه می‌شود.

اگر کالاهای وارداتی اضافه تخلیه داشته باشند، گمرک کالاهای غیرقانونی را ضبط می‌کند اما در صورت کسر تخلیه، صاحب کالا باید جریمه تعیین‌شده را پرداخت کند.

بیشتر بخوانید: واردات کالا

نزول ارزش

همانطور که قبل‌تر نیز ذکر شد؛ اگر ارزش کالای اظهاری کمتر یا بیشتر از ارزش واقعی کالا باشد، گمرک دخالت می‌کند و از صاحب کالا اسناد و مدارک درست و دقیق را خواهان می‌شود.

نزول ارزش نیز همانند اختلاف گمرکی ناشی از تعرفه به دو بخش قبل و بعد از ترخیص کالا تقسیم می‌شود. اگر بعد از ترخیص، گمرک متوجه شود که صاحب کالا مبلغ کمتری را از حد استاندارد پرداخت کرده، گمرک می‌تواند در مدت 6 ماه مبلغ کسرشده را از صاحب کالا پس بگیرد.

کمیسیون حل اختلافات گمرکی از چه اعضایی تشکیل شده؟

براساس ماده 144 قانون امور گمرکی، کمیسیون حل اختلافات گمرکی مسئول رسیدگی به اختلافات (به جز قاچاق) میان گمرک و صاحب کالاست. اعضای این کمیسیون نیز از بین کسانی انتخاب می‌شوند که نسبت به این حیطه شناخت و تسلط کافی را دارند. این افراد عبارتند از:

• چهار عضو اصلی از کارمندان گمرک
• دو عضو اصلی از کارمندان وزارت صنعت
• یک عضو اصلی از کارمندان وزارت امور اقتصادی و دارایی
• عضو اصلی به عنوان نماینده اتاق بازرگانی و صنایع و معادن
• یک عضو اصلی به عنوان نماینده اتاق تعاون

گفتنی‌ست؛ زمانی جلسات کمیسیون حل اختلافات گمرکی برگزار می‌شود که شش نفر از اعضا حضور داشته باشند و حداقل پنج نفر برای تصویب موضوعی رای بدهند. علاوه‌براین، این تیم باید هفته‌ای پنج جلسه برگزار کند و به مشکلات رسیدگی نمایند. البته گاهی پیش می‌آید که به خاطر درخواست شخص رئیس کل گمرک، جلساتی خارج از روتین برنامه برگزار شود.

وظایف اعضای کمیسیون حل اختلافات گمرکی

همانطور که گفته شد، اگر مشکلی میان صاحب کالا و سازمان گمرک به وجود بیاید، برای بررسی شکایات و صدور رای نهایی، کمیسیون حل اختلافات گمرکی وارد عمل می‌شود و پرونده را تحلیل می‌کند. البته صاحب کالا برای آنکه بتواند طرح اختلاف را در کمیسیون ارائه کند، باید مبلغ کمیسیون را به عنوان هزینه تحقیقات و پیگیری در گمرک پرداخت کند.

درنهایت پس از بررسی‌های صورت گرفته اگر طرفین رای اولیه را نپذیرند، می‌توانند اعتراض خود را به دیوان عدالت اداری مطرح کنند و در چنین شرایطی پرونده به کمیسیون تجدیدنظر ارسال می‌شود.

کمیسیون تجدید نظر چه اعضایی دارد؟

برای آنکه با سازوکار هیات حل اختلاف امور گمرکی آشنا شوید، بهتر است عناوین شغلی اعضایش را بدانید:

• یکی از کارمندان وزارت امور اقتصادی و دارایی به انتخاب وزیر
• فردی از معاونین گمرک به انتخاب رئیس کل گمرک
• یکی از کارمندان وزارت صنعت، معدن و تجارت به انتخاب وزیر
• یک قاضی به انتخاب رئیس قوه قضائیه

حل اختلافات گمرکی در کمیسیون تجدید‎ نظر چگونه است؟

پس از ارائه پرونده به کمیسیون تجدیدنظر، فرد شاکی باید دفاعیات خود را به صورت کتبی بنویسد و منتظر نتیجه جلسات باقی بماند. نتیجه نهایی براساس قانون و آیین‌نامه اجرایی امور گمرکی است و در مواردی خاص می‌توان دوباره به رای نهایی کمیسیون اعتراض کرد. در غیر این صورت رای‌های صادر شده قطعی هستند.

سخن پایانی

حل اختلافات گمرکی یکی از رایج‌ترین مسائلی است که تجار، شرکت‌های بازرگانی و وکلایشان با آن درگیر هستند. تسلط بر قوانین و مقررات ترخیص کالا از گمرک و پایبندبودن به تعرفه‌های گمرکی می‌تواند از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کند.

با این حال اگر تاکنون کارتان به کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی افتاده است، حتما از تجربیات خود برایمان بنویسید.

سوالات متداول