واردات و صادرات یکی از ارکان اصلی در اقتصاد هر کشوری است. به همین منظور دولت برای پیشبرد برنامه‌های اقتصادی خود و پیشرفت در حوزه تجارت بین‌الملل قوانینی را حول محور امور گمرکی و ترخیص کالا وضع کرده است. حقوق ورودی نیز از جمله مهم‌ترین هزینه‌هایی است که هر تاجری باید آن را پرداخت کند.
اما تعریف دقیق حقوق ورودی چیست؟ سود بازرگانی در کجای این موضوع قرار دارد و نحوه محاسبه آن چگونه است؟ آیا سود بازرگانی و حقوق گمرکی بخشی از مالیات‌های اصلی حوزه واردات محسوب می‌شوند؟
پس اگر به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش‌ها هستید و می‌خواهید بدانید که جزء افرادی به حساب می‌آیید که از دادن هزینه‌های سود بازرگانی به گمرک معاف هستند، با پی اس پی اکسپرس همراه باشید.
آنچه در این مطلب می خوانید:
حقوق ورودی چیست؟
در قوانین گمرکی حقوق ورودی شامل سود بازرگانی، 4 درصد حقوق گمرکی و سایر عوارض‌ها می‌شود. درواقع سود بازرگانی بخشی از آن است که بازرگانان پیش از ترخیص کالا باید آن را پرداخت کنند.
به صورت کلی می‌توان گفت، واردکنندگان برای دریافت مجوز ورود بار تجاری خود به داخل کشور باید به گمرک مبلغی را به عنوان حقوق ورودی واردات واریز کنند که به نوعی مجموع ارزش هر کالا را تعیین می‌کند. این مبلغ نیز از سوی دولت مشخص شده است.
به‌علاوه اگر می‌خواهید با تعریف دقیق و قانونی این مفهوم آشنا شوید، باید به بند د ماده یک قانون امور گمرکی (1390) مراجعه کنید. در متن قانون این چنین آمده است:
«حقوق گمرکی معادل چهار درصد (4%) ارزش گمرکی کالا، به اضافه سود بازرگانی که توسط هیات وزیران، تعیین می‌گردد، به علاوه وجوهی که به موجب قانون، گمرک مسئول وصول آن است و به واردات قطعی کالا تعلق می‌گیرد، ولی شامل هزینه‌های انجام خدمات نمی‌شود.»
درنهایت آنکه گمرک برای تعیین میزان مالیاتی که صاحب کالا باید پرداخت کند، مجموع ارزش گمرکی و حقوق ورودی را در نظر می‌گیرد و مالیات‌ها و عوارض بخشی از حقوق ورودی به شمار نمی‌روند.
حقوق گمرکی و سود بازرگانی چیست؟
برای آنکه تفاوت سود بازرگانی و حقوق گمرکی را بدانید، در ادامه به معرفی تک به تک آن‌ها می‌پردازیم.
در ابتدا باید گفت که میزان حقوق گمرکی همواره تعرفه مشخص و معینی داشته و 4 درصد ارزش کالای وارداتی را شامل می‌شده است؛ از سوی دیگر، سود بازرگانی هر کالایی متفاوت است و سالانه نیز در این بخش تغییراتی در سیاست‌گذاری‌های دولتی رخ می‌دهد و هیات وزیران در قالب بخشنامه نرخ هر سال را اعلام می‌کنند. درواقع دولت پیش از اعلام نرخ سود بازرگانی سال، به وضعیت اقتصادی کشور توجه می‌کند و درباره عرضه و تقاضای کالای وارداتی تحقیق می‌نماید تا درنهایت تعادلی در واردات کالا به وجود آید.
تجار نیز باید به صورت ریالی این هزینه را به گمرک پرداخت کنند. مبالغ جمع‌آوری شده نیز درنهایت درآمد ارگان‌های دولتی می‌شود و در بخش‌هایی نظیر عوارض سالانه شهرداری، عوارض تعاون، هلال احمر، خدمات شهری، راهسازی، عوارض هوایی، دریایی، بهداری، راهداری و … استفاده می‌گردد.
به هر صورت، باتعیین سود بازرگانی می‌توان حقوق ورودی و به تبع آن میزان مالیات کالای وارداتی را نیز تعیین و محاسبه کرد.
فرمول محاسبه سود بازرگانی
همانطور که گفته شد، نرخ سود بازرگانی سالانه تغییر می‌کند و نمی‌توان هیچ عدد ثابتی را برایش تعیین کرد. اما به صورت کلی، برای به دست آوردن نرخ سود بازرگانی باید به عواملی نظیر وزن، حجم یا تعداد کالا توجه کرد و درباره طبقات سود بازرگانی بیشتر دانست. البته در ایران معمولا وزن کالا را اولویت قرار می‌دهند و کیفیت کالا یا نو و استوک بودن و یا دست دوم بودن آن هیچ تاثیری بر روی شیوه پرداخت این مبلغ ندارد.
روش دیگری که معمولا در حمل دریایی استفاده می‌شود، براساس CIF (تحویل کالا روی عرشه) است و با جمع بستن ارزش خالص کالا با کرایه محل و حق ثبت سفارش سود بازرگانی به دست می‌آید.
معافیت از سود بازرگانی
بعضی از گروه‌ها و محموله‌های تجاری هستند که به تصمیم دولت و سیاست‌های تجاری معاف از پرداخت سود بازرگانی‌اند. البته این گروه‌ها همچنان باید حقوق و عوارض گمرکی و مالیات‌ها به میزان 4 درصد را پرداخت کنند.
حال در ادامه به معرفی موسسات و بخش‌هایی می‌پردازیم که لازم نیست هنگام ترخیص کالا از گمرک هزینه‌ای را بابت سود بازرگانی بدهند.
- موسسات ثبت اختراع
- موسسات نوآوری
- شرکت‌های فناوری اطلاعات
- موسسه‌های دانش بنیان
- تولید محصولات اشتغال‌زا
علاوه‌براین، گمرک‌هایی نظیر گمرک خرمشهر، آبادان، بوشهر و … تمهیداتی برای تاجران جوان و نوپا درنظر گرفته‌اند و برای جذب بیشتر این افراد و ایجاد انگیزه برای واردات کالا تخفیفاتی را برای میزان سود بازرگانی درنظرگرفته‌اند.
سود بازرگانی 1402 چند درصد است؟
باتوجه به توضیحاتی که در طول مقاله ذکر شد، نمی‌توان نرخی ثابت برای سود بازرگانی انواع کالاها درنظر گرفت. اما همانند سود بازرگانی واردات خودرو که هربار اصلاحیه‌ها و بخشنامه‌های جدیدی برای آن صادر می‌گردد، باید منتظر ماند و دید برای سایر کالاها نیز به طور مشخص صحبتی می‌شود یا خیر.
نکات تکمیلی و ویژگی‌های سود بازرگانی
- تنها مرجع دریافت سود بازرگانی گمرک ایران است که به صورت ریالی نیز پرداخت می‌شود.
- سود بازرگانی مشمول واردات قطعی کالاهایی است که اظهار شده‌اند و آماده ترخیص از گمرک هستند.
- بعضی از کالاها معاف از سود بازرگانی هستند و باید آن‌ها را سالانه از جدول تعرفه گمرکی پیدا کرد.
- در کتاب تعرفه گمرک، در بخش حقوق ورودی درباره سود بازرگانی و شرایط آن توضیحاتی ارائه شده است.
- سود بازرگانی مشمول هرنوع کالایی (باکیفیت و بی کیفیت) می‌شود.
سوالات متداول
سود بازرگانی چیست؟
تجار برای ترخیص کالای وارداتی خود باید هزینه‌ای را به گمرک پرداخت کنند. یکی از این هزینه‌ها که به نوعی مالیاتی غیرمستقیم است، سود بازرگانی نام دارد که بخشی از حقوق ورودی نیز محسوب می‌شود و نرخ آن را دولت سالانه تعیین می‌کند.
تخفیف سود بازرگانی شامل چه کسانی می شود؟
برای تشویق بیشتر بازرگانان و بالا بردن سطح اشتغال‌زایی، دولت برای مناطق آزاد و بعضی گمرکات نظیر جزیره هرمز، بندر خرمشهر و آبادان تخفیفاتی درنظر گرفته است.
محاسبه سود بازرگانی چگونه است؟
برای محاسبه نرخ سود بازرگانی باید به وزن و حجم و تعداد کالا توجه کرد و درنهایت ارزش خالص، کرایه حمل و حق ثبت سفارش را باهم جمع نمود. البته همه این هزینه‌ها سالانه متفاوت می‌شود.
