تامین ارز واردات کالا یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که تجار و بازرگانان در مسیر واردات کالا با آن روبه‌رو می‌شوند. فرقی نمی‌کند که قصد واردات چه کالایی را داشته باشید درهرصورت برای آن که بتوانید حسابتان را با فروشنده خارجی تسویه کنید باید برای تامین ارز اقدام کنید.
انتخاب روش مناسب تامین ارز می‌تواند نقش مهم و موثری در تسهیل و تسریع هر چه بیشتر فرایند واردات داشته باشد. به همین خاطر به عنوان یک تاجر و بازرگان بسیار مهم است که با انواع روش های تامین ارز واردات آشنا باشید.
بر اساس بخشنامه صادر شده از سوی بانک مرکزی در سال 1399، تامین ارز برای واردات کالا به شش روش امکان‌پذیر است. در ادامه مطلب به طور کامل با این روش‌ها و نحوه تامین ارز برای واردات آشنا می‌شویم، پس تا پایان این مطلب با پی اس پی اکسپرس همراه باشید.
آنچه در این مطلب می خوانید:
روش های تامین ارز واردات کالا
تامین ارز یکی از مهم‌ترین مراحل در پروسه واردات کالا است. در این مرحله واردکنندگان باید در بخش عملیات ارزی سامانه جامع تجارت، مشخص نمایند که از چه روشی می‌خواهند تامین ارز واردات داشته باشند، پس از مشخص شدن روش تامین ارز و تخصیص ارز وارداتی یک کد 14 رقمی تحت عنوان کد ساتا به واردکننده تعلق می‌گیرد. تامین ارز برای واردات کالا به شش روش صورت می‌گیرد که در ادامه به طور کامل با این روش‌ها آشنا می‌شویم.
1. تامین ارز با ارز نیمایی
ارز نیمایی، یا به طور کامل‌تر “نظام یکپارچه معاملات ارزی”، سامانه‌ای است که توسط بانک مرکزی ایران با هدف ساماندهی و شفاف‌سازی بازار ارز ایجاد شده است. در واقع این سامانه مانند یک پل ارتباطی میان تاجران و بانک مرکزی عمل کرده و امکان خریدوفروش ارز با نرخ مشخص را فراهم می‌کند.
اما چه کسانی مجاز به استفاده از سامانه نیما هستند؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که تمامی شرکت‌ها و فعالان اقتصادی (تاجران و بازرگانانی که در زمینه تجارت خارجی فعالیت دارند) برای واردات کالا (به غیر از کالاهای ممنوعه) از این روش تامین ارز داشته باشند. البته هر تاجر یا شرکت برای دریافت این ارز در طول سال سهمیه‌ای مشخص دارد.
به‌طورکلی، بیشتر کالاهای مصرفی و صنعتی که امکان تولید آنها در کشور وجود ندارد همچنین قطعات و مواد اولیه که برای تولید محصولات به آنها نیاز است شامل ارز نیمایی می‌شوند. البته کالاهایی که بنا به تشخیص گمرک کالای لوکس شناخته می‌شوند و ضرورتی برای واردات آنها وجود ندارد همچنین کالاهای اساسی که برای واردات از ارز دولتی استفاده می‌کنند، از این قاعده مستثنی هستند.
تخصیص ارز نیمایی در سامانه نیما باتوجه‌به گروه کالا و فعال یا غیرفعال بودن کد تعرفه در سامانه مقررات تجاری صورت می‌گیرد. مثلا همان‌طور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید برای کد تعرفه 85340000 که مربوط به مدارهای چاپی است، وضعیت فعال بوده؛ بنابراین واردکننده می‌تواند به روش نیمایی ارز لازم برای واردات را تامین کند. همچنین گروه کالایی این کد تعرفه 22 است و تخصیص ارز در سامانه نیما برای این گروه کالایی تنها برای یوان، وون و روپیه صورت می‌گیرد.
در نظر داشته باشید که مدت زمان تخصیص ارز در روش نیمایی معمولا زمان‌بر است. در بسیاری از مواقع نزدیک به 6 ماه زمان می‌برد تا ارز مورد نیاز به واردکنندگان تخصیص داده شود؛ بنابراین در شرایطی که روش‌های تامین ارز دیگری مانند تامین از محل صادرات یا غیره برای کد تعرفه مدنظرتان در نظر گرفته شده است، توصیه می‌شود برای تامین ارز از روش دیگری استفاده کنید. چرا که ممکن است در مدت زمان انتظار تخصیص ارز کالای وارداتی در بازار اشباع شود و یا خط تولیدتان بخوابد.
2. تامین ارز از محل صادرات خود
زمانی که کالا یا خدماتی از ایران به دیگر کشورها صادر می‌شود، مبلغ فروش کالا به صورت ارز به حساب صادرکننده واریز می‌شود. به این مبلغ واریز شده ارز حاصل از صادرات گفته می‌شود. استفاده از ارز حاصل از صادرات یکی از روش‌های کاربردی برای تامین ارز واردات است. در این روش صادرکننده می‌تواند از این ارز برای خرید مواد اولیه، ماشین‌آلات، قطعات و یا هر کالای دیگری که برای تولید محصولات صادراتی خود نیاز دارد، استفاده کند.
این روش تامین ارز برای واردکنندگان مزایای بسیار زیادی دارد:
- با استفاده از این روش، صادرکننده می‌تواند از نوسانات نرخ ارز در بازار آزاد در امان بماند و از این طریق هزینه‌های تولید خود را کاهش دهد.
- ازآنجاکه تامین ارز به این روش سریع‌تر از روش نیمایی است، فرایند تولید سریع‌تر شده و سرعت تولید کالا بیشتر می‌شود.
- با کاهش هزینه تولید و افزایش سرعت تولید، رقابت‌پذیری در بازار بیشتر خواهد شد.
3. تامین ارز از محل صادرات دیگران
در این روش واردکننده برای تامین ارز واردات به جای استفاده از روش نیمایی یا از محل ارز حاصل از خود، از ارز حاصل از صادرات دیگران استفاده می‌کند. در واقع صادرکنندگان موظف هستند که پس از صادرات کالا، رفع تعهد ارزی داشته باشد. در این روش صادرکنندگان ارز مازاد خود را برای فروش در سامانه نیما می‌گذارند و واردکنندگان می‌توانند این ارز را خریداری کنند. در شرایطی که تامین ارز به روش نیمایی زمان‌بر باشد یا دسترسی به ارز با نرخ مناسب دشوار است، این روش می‌تواند به تسهیل واردات کمک کند.
برای بررسی اینکه آیا تامین ارز از محل صادرات دیگران برای واردات کالا امکان‌پذیر است یا خیر می‌توانید در سامانه مقررات تجاری کد تعرفه گمرکی را جستجو کنید. همان‌طور که در تصویر مشاهده می‌کنید در بخش برچسب‌های مهم روش تامین ارز نوشته می‌شود. مثلا برای کد تعرفه گمرکی 85340000 علاوه بر روش نیمایی می‌توانید «از محل ارز خود و دیگران» و «از محل صادرات دیگران» تامین ارز داشته باشید.
4. تامین ارز از محل تهاتر
تهاتر روشی نوین برای تامین ارز موردنیاز واردات است. در این روش به جای اینکه ارز حاصل از صادرات به صورت مستقیم به کشور بازگردد و سپس برای واردات هزینه شود، کالا یا خدماتی که کشور نیاز دارد، به صورت مستقیم از کشور صادرکننده دریافت می‌شود. این روش تامین ارز هم برای صادرکنندگان جهت تامین کالاهای موردنیازشان و هم برای واردکنندگان از طریق کوتاژ صادراتی قابل‌استفاده است.
استفاده از تهاتر برای تامین ارز واردات مزایای بسیاری زیادی برای کشورها و واردکنندگان دارد، برخی از این مزایا عبارت‌اند از:
- کاهش وابستگی به ارز خارجی
- تسریع در فرایند تولید
- افزایش صادرات
بر اساس بخشنامه بانک مرکزی در خصوص نحوه تامین ارز واردات، هرگاه واردکننده‌ای بخواهد از طریق تهاتر یا خرید ارز از محل صادرات دیگران، کالای خود را وارد کند، بانک موظف است تمام مراحل انتقال ارز از صادرکننده به واردکننده را در سامانه تامین ارز ثبت کند و از هر دو طرف تأییدیه دریافت نماید. این فرآیند به منظور شفاف‌سازی و نظارت بر معاملات ارزی انجام می‌شود.
5. تامین ارز از محل منابع ارزی خود
اجازه دهید قبل از اینکه بخواهیم با این روش تامین ارز آشنا شویم، مفهوم ارز اشخاص را بررسی کنیم. به‌طورکلی، ارز اشخاص به ارزی گفته می‌شود که افراد حقیقی یا حقوقی از طریق صادرات کالا و خدمات، سرمایه‌گذاری در دیگر کشورها، ارث و یا هر روش دیگری به دست آورده‌اند و در حساب‌های بانکی خود در خارج کشور نگه داشته‌اند.
در شرایطی که کشور با محدودیت تامین ارز روبه‌رو باشد، این روش می‌تواند یک منبع مهم و کاربردی برای تامین ارز واردات باشد. در تامین ارز به این روش واردکننده از طریق حساب‌های ارزی خود در خارج از کشور ارز مورد نیار واردات را تامین می‌کند. استفاده از ارز اشخاص برای تامین ارز واردات، نسبت به سایر روش‌ها سریع‌تر و ساده‌تر است. البته در نظر داشته باشید که تامین ارز به این روش با محدودیت‌هایی همراه است.
بر اساس بخشنامه بانک مرکزی در خصوص نحوه تامین ارز واردات، درصورتی‌که واردکننده بخواهد ارز مورد نیاز خود را از طریق منابع ارزی خود تامین کند، بانک وظیفه دارد علاوه بر صورت‌حساب ارزی، مدارک دیگری مانند قرارداد کار، اجاره، فروش سهام، سپرده، وراثت و فروش دارایی‌ها را از واردکننده دریافت و نگهداری کند و تمامی اطلاعات مربوط به این معامله را در سامانه تامین ارز ثبت کند. واردکننده نیز باید با امضای یک تعهدنامه، صحت اطلاعات ارائه شده را تایید کند. بانک موظف است تمام مدارک و تعهدنامه را در سوابق خود نگهداری کند. این کار برای جلوگیری از پول‌شویی و سایر فعالیت‌های غیرقانونی انجام می‌شود.
6. تامین ارز از محل منابع ارزی دیگران
در این روش تامین ارز، واردکننده به جای استفاده از منابع ارزی خود جهت تامین ارز واردات، از منابع ارزی دیگران استفاده می‌کند.
بر اساس بخشنامه بانک مرکزی در خصوص نحوه تامین ارز واردات، در شرایطی که واردکننده بخواهد ارز مورد نیاز واردات را از منابع ارزی دیگران تامین کند، بانک موظف است اطلاعاتی مانند شماره شبای حساب دارنده ارز یا نماینده او، کد ملی یا شناسه ملی، مبلغ ارز و نرخ ارز مورد معامله را در سامانه تامین ارز ثبت کند و پس از ثبت دریافت دستور پرداخت از واردکننده، معادل ریالی ارز خریداری شده را به حساب دارنده ارز یا نماینده او واریز کند. دارنده ارز موظف است، در سامانه جامع تجارت اطلاعات مربوط به این معامله را تایید کند.
تفاوت تامین ارز و تخصیص ارز چیست؟
تخصیص ارز و تامین ارز دو مفهوم مهم در واردات کالا هستند. مفهوم تخصیص ارز به معنی اختصاص‌دادن مقدار مشخصی ارز برای انجام یک هدف خاص است. در واقع زمانی که دولت تصمیم می‌گیرد مقدار مشخصی از ارز را برای مصارفی خاص مثلا واردات کالاهای موردنیاز کشور به واردکنندگان اختصاص دهد، تخصیص ارز صورت می‌گیرد. این کار مانند توزیع بودجه است که هر بخش از اقتصاد به اندازه نیاز خود سهم می‌برد.
اما تامین ارز به معنی پیداکردن منابع مختلف مانند ارز حاصل از صادرات دیگران، منابع ارزی خود و دیگران، سرمایه خارجی، تسهیلات اعتباری بین‌المللی برای تامین ارز مورد نیاز است. در این روش واردکنندگان به دنبال روشی هستند تا از طریق آن بتوانند ارز موردنیاز خود را تامین کنند.
اگر بخواهیم به زبان ساده‌تر تفاوت این دو مفهوم را بررسی کنیم، تخصیص ارز مانند تقسیم‌کردن کیک است که هر فرد به اندازه سهم خود برشی از کیک بر می‌دارد؛ اما تامین ارز مانند تهیه مواد اولیه کیک است. در واقع تأمین ارز به نحوه به‌دست‌آوردن ارز جدید مربوط می‌شود؛ اما تخصیص ارز به نحوه استفاده از ارز موجود مربوط می‌شود.
کلام آخر
در این مطلب تلاش کردیم تا شما را با 6 روش مهم برای تامین ارز واردات کالا آشنا کنیم. انتخاب روش مناسب برای تامین ارز به عوامل گوناگونی از قبیل سیاست‌های دولت، قوانین و مقررات گمرکی، وضعیت اقتصادی کشور، نوع کالا یا خدماتی که قصد واردات آن را دارید و مسائلی از این قبیل بستگی دارد. انتخاب روش مناسب می‌تواند نقش مهم و موثری در تسهیل و تسریع هر چه بیشتر این فرایند داشته باشد.
سوالات متداول
تامین ارز یعنی چه؟
تامین ارز یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که واردکنندگان در مسیر واردات کالا برای تسویه‌حساب با فروشنده خارجی باید انجام دهند. ارز نیمایی، ارز از محل صادرات خود و دیگران، تهاتر و تامین ارز از محل منابع ارزی خود و دیگران از مهم‌ترین روش‌ها برای تامین ارز واردات است.
چه گروه‌های کالایی برای دریافت ارز نیمایی می‌توانند اقدام کنند؟
گروه کالاهای متفاوتی می‌توانند برای دریافت این ارز اقدام کنند. به‌طورکلی درصورتی‌که در سامانه مقررات تجاری وضعیت کد تعرفه فعال باشد می‌توان برای تامین ارز از ارز نیمایی استفاده کرد.
