گمرک یکی از سازمان های مهم دولتی در تمامی کشورهاست که مسئولیت اجرا و اعمال قوانین مربوط به صادرات، واردات، ترخیص کالا از گمرک، حقوق و عوارض گمرکی، ترانزیت و غیره را بر عهده دارد. با توجه به این سازمان در این مطلب قصد داریم به طور کامل با این سازمان و وظایف آن آشنا شویم، تا پایان مطلب با ما همراه باشید. 

آنچه در این مطلب می خوانید: 

• تعریف گمرک
• تاریخچه گمرک در ایران
• وظایف و اختیارات گمرک
• ساختار تشکیلاتی گمرک در ایران
• قوانین و مقررات گمرک
• سایت گمرک 
• سامانه جامع امور گمرکی چیست؟

تعریف گمرک

واژه گمرک از ریشه کومرسیوم Commercium گرفته شده است، که در زبان‌های فرانسه و انگلیسی کومرس به معنای بازرگانی و مبادله کالا است. به باور برخی از نویسندگان، پس از فتح قسطنطنیه این واژه را از زبان یونانی گرفته و با تلفظ ترکی، یعنی کومروک بکار برده است. در معاهدات نادرشاه با سلطان محمودخان اول، پادشاه عثمانی (۱۱۹۵ ه‍. ق) نیز کلمه گمرک ذکر گردیده ‌است.

گمرک سازمان دولتی است، که در تمامی کشورها وظیفه کنترل ورودی ها و خروجی ها را از مرزهای کشور دارد. در ایران نیز مسئولیت اجرای قوانین و مقررات مربوط به واردات، ترانزیت و صادرات کالاها بر عهده این سازمان می باشد.

هر کشور برای واردات و صادرات کالا قوانینی دارد که از طریق این سازمان این قوانین اعمال و پیگیری می شود.

حتما بخوانید: کالای تجاری چیست؟

تاریخچه گمرک در ایران 

گمرك مانند بسياري از سازمان‌ها كه هر اجتماع كوچك يا بزرگي در بدو پيدايش به وجود آن نيازمند بوده، ايجاد گرديده است.
با توجه به شواهد تاريخي كه دلالت بر تمدن قوم ماد و حكومت آن بر سرزمين ايران دارد، مي‌توان ادعا كرد كه مقررات گمرك به شكلي در آن زمان وجود داشته است. هم‌چنین این قوانین، در

زمان سلسله هخامنشي در سرزمين وسيع ايران كه از شرق هندوستان تا غربي‌ترين نقطه در مصر آن زمان (شما و جنوب) بوده، وجود داشته است.

در زمان اشکانیان (سده سوم قبل از میلاد)، اداره این سازمان در ایران وجود داشته و آنچه وارد کشور می‌شد (مانند ابریشم چین، ادویه هندوستان و کالاهای رومی)، در دفاتر مخصوصی ثبت و از صاحبان آنها حقوق معینی دریافت می‌کردند. در این دوره، صادرات از پرداخت حقوق این سازمان معاف بوده است. در دوره‌های بعد در ایران، بیشتر رویه تجارت آزاد مرسوم بوده ‌است.

در سال 1277 هجری شمسی، اجاره این سازمان بر اساس عهدنامه ترکمنچای لغو شد. در این عهدنامه ذکر شده بود، که از کالاهای وارده از روسیه تزاری فقط پنج درصد بها به عنوان حقوق گمرکی اخذ شود. در واقع حقوق گمرکی در ایران، بدون معامله شدن با دولت ایران، به طور یکنواخت بر اساس پنج درصد استوار گردید.

در دوران قاجار، مهم‌ترين عهدنامه‌اي كه با يكي از همسايگان يعني روسيه منعقد شد استقلال گمركي ايران را خدشه‌دار نمود. علت اين قرارداد، جنگي بود كه ما بين ايران و روسيه درگرفت و در تاريخ 29 شوال 1228 مطابق با اكتبر 1813 در قريه گلستان عهدنامه صلح امضاء شد.

آخرين وزير گمركي ايران هم نوز بلژيكي است چون بعد از اعلان مشروطيت گمرك جزء ماليه مملكت قرار گرفته است . پس از گذشت زمان، تشكيلات گمركي در تمام نقاط مرزي كشور بسط و توسعه يافت و نوز رئيس مستشاران بلژيكي كه شخصي مدبر و فعال بود، گمركات ايران را اداره نمود.

در سال های 1315 و 1320 و 1329و1332، تعرفه گمرکی چندین بار تغییر کرد. قانون و تعرفه گمرکی در 10/4/1337 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. این قانون، مشتعمل بر 36 ماده تنظیم که شامل  21 فصل و 86 بخش و 991 نوع کالا است.

حتما بخوانید: قبض انبار گمرکی چیست؟

وظایف و اختیارات گمرک

وظایف و اختیارت این سازمان گسترده بوده و در این بخش با این وظایف آشنا می شویم:

• سیاست های دولت را در زمینه واردات و صادرات همچنین عبور کالا از مرز اعمال می نماید. 
• حقوق گمرکی و سایر وجوه قابل وصول را شناسایی و وصول می نماید. 
• تشریفات قانونی مربوط به ترخیص کالا را انجام داده و کالا را به صاحب آن تحویل می نماید. 
• بر امور مربوط به امور کالا از مرز نظارت و کنترل می نماید. 
• قوانین و مقررات مربوط به بازارچه های مرزی، مرزنشینان و پیله وران را اجرا می کند. 
• قوانین و مقررات این سازمان از قبیل هر گونه معافیت و ممنوعیت، صادرات و واردات موقت و قطعی و غیره را اعمال می نماید. 
• قوانین و مقررات مربوط به قاچاق کالا، کالاهای ضبط شده و متروکه را اجرا می نماید. 
• زیرساخت های لازم برای اجرا و استقرار سامانه های نوین را پیش بینی و فراهم می نماید. 
• آمار میزان واردات و صادرات کالا را جمع آوری، تجزیه و تحلیل و منتشر می نماید. 
• کارکنان این سازمان را آموزش داده و بر اعمال و رفتار آنها نظارت دارد.
• موانع نظام گمرکی را شناسایی کرده و برای رفع آنها برنامه ریزی های لازم را انجام می دهد. 
• ارتباطات بین المللی را گسترش داده و در این راستا تفاهم نامه و موافقت نامه های گمرکی انعقاد می نماید. 
• از واحدهای اجرایی گمرکی بازرسی می نماید.
• فرآيندهاي گمركي را با هدف توسعه گردشگري تسهیل می نماید.
• به اختلافات ناشی از اجرای قوانین گمرکی میان این سازمان و صاحب کالا رسیدگی می نماید. 
• جهت آسان تر کردن امور تجارت و صادرات تمهیدات لازم را اتخاذ می نماید. 
• قوانین و مقررات و سیاست های کلی قانون اساسی در رابطه با امور گمرکی را رعایت می نماید.

ساختار تشکیلاتی گمرک در ایران 

در ایران این سازمان از یک ستاد مرکزی و ده حوزه نظارت تشکیل شده است، ستاد مرکزی که وظیفه نظارت و سرپرستی مناطق ده گانه و گمرکات مستقر در تهران را دارد، از یک حوزه ریاست و چهار معاونت تشکیل شده است. معاونت های چهارگانه این سازمان به شرح زیر می باشد. 

معاونت امور گمرکی که شامل دفاتر امور واردات، امور صادرات و اداره کل تعیین ارزش و تعرفه می باشد. 

معاونت حقوقی که شامل اداره کل نظارت بر ترانزیت، اداره کل بازبینی و دفتر حقوقی قضایی می باشد. 

معاونت اداری و مالی که شامل اداره کل خدمات و تدارکات، امور اداری، امور مالی و دفاتر ساختمان و طرح های عمرانی و تشکیلات و بودجه می باشد. 

معاونت طرح و برنامه نیز شامل دفتر برنامه ریزی و بهبود سیستم های گمرکی، دفتر آمار و خدمات ماشینی، دفتر آموزش و تحقیقات و دفتر پروژه ملی اتوماسیون گمرکی می باشد.
گمرک غرب، شهریار، فرودگاه مهرآباد، جنوب، امانات پستی و نمایشگاه زیر نظر این ستاد فعالیت می کنند.  

معاون وزير امور اقتصادى و دارائى بالاترین مقام را در این سازمان داشته و به عنوان ریئس کل این سازمان شناخته می شود. اداره کل حراست، اداره کل بازرسی و کمیسیون، رسیدگی به حل اختلافات این سازمان، اداره کل هماهنگی امور مناطق، دفتر روابط عمومی و بین الملل تحت نظارت رئیس کل انجام وظیفه می کند. 

به طور کلی تعداد کل گمرکات اجرایی در تهران، شهرستان ها و کلیه نقاط مرزی (جزایر و بازارچه های مرزی)  شامل 129 واحد است. 

ستاد مرکزی در این سازمان نقش هدایت کننده و هماهنگ سازی حوزه های نظارت و گمرکات را بر عهده داشته و از واحدهایی تشکیل شده است و مقررات، دستورالعمل ها و مصوبات را برای

اجرا، ابلاغ می نماید. همچنین اختلافاتی که از طرف این سازمان کشور استعلام شده اند را رسیدگی کرده و اعلام نظر نهایی می دهد. 

حتما بخوانید: مدارک ترخیص کالا از گمرک

قوانین و مقررات گمرک

تمامی کشورها برای واردات و صادرات کالا، مجموعه ای از قوانین را وضع کرده اند و تجار و بازرگانان وظیفه دارند با رعایت این قوانین امور مربوط به تجارت و بازرگانی را انجام دهند.
این قوانین و مقررات با توجه به وضعیت اقتصادی و سیاسی کشورها وضع می شود. به طور مثال در شرایطی خاص و برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی ممکن است واردات برخی از کالاها ممنوع شود. 

قانون امور گمرکی ایران در شامل 165 ماده و 13 بخش به شرح زیر می باشد:

بخش اول ـ تعاریف، سازمان و کلیات
بخش دوم ـ ارزش گذاری و قواعد مبدأ
بخش سوم ـ تشریفات قبل از اظهار
بخش چهارم ـ نگهداری کالا در اماکن گمرکی
بخش پنجم ـ کالای متروکه، ضبطی (ضبط شده) و واگذاری به گمرک
بخش ششم ـ تشریفات و شرایط عمومی اظهار و ترخیص
بخش هفتم ـ رویه های گمرکی
بخش هشتم ـ تخلفات گمرکی و قاچاق
بخش نهم ـ معافیت ها و ممنوعیت ها
بخش دهم ـ کارگزار گمرکی
بخش دوازدهم ـ مراجع رسیدگی به اختلافات

حتما بخوانید: تشریفات گمرکی چیست؟

سایت گمرک 

پیشرفت تکنولوژی در سال های اخیر بسیاری از امور این سازمان را تحت تاثیر قرار داده است و امروزه برای انجام بسیاری از فعالیت های گمرکی نیازی به مراجعه حضوری به این سازمان نبوده و می توان از طریق سایت این سازمان و سامانه های ایجاد شده نسبت به انجام این امور اقدام کرد. 

برای ورود به سایت این سازمان کافیست در مرورگر خود و بدون استفاده از  فیلترشکن، نشانیirica.ir را وارد نمایید و بدون نیاز به عضویت و ثبت نام از امکانات این سایت بهره مند شوید. 

سامانه جامع امور گمرکی چیست؟

سامانه جامع امور گمرکی یکی از سامانه های کاربردی در این سازمان است که با توجه به افزایش حجم مبادلات برای بالا رفتن سرعت انجام امور گمرکی روی کار آمده و خدمات متنوعی را در این زمینه ارائه می دهد. 

ورود به سامانه epl و استفاده از خدمات آن برای تمامی افراد امکان پذیر نیست و تنها افرادی که دارای نام کاربری و رمز عبور هستند می توانند از خدمات این سامانه استفاده نمایند. 

برای ورود به این سامانه لازم است در مرورگر خود نشانی www.epl.irica.ir را وارد نمایید و پس از ورود، نام کاربری و رمز عبور را را وارد کرده و روی گزینه  «ورود» کلیک کنید.

استعلام پروانه گمرکی، پرداخت عوارض، پرداخت عوارض تلفن همراه و غیره برخی از خدمات ارائه شده در این سامانه می باشد. 

کلام آخر

در این مطلب به طور کامل با این سازمان ، وظایف و ساختار تشکیلاتی آن و غیره آشنا شدیم.  

همانطور که اشاره شد انجام امور گمرکی پیچیدگی های بسیاری داشته و مستلزم رعایت قوانین و مقررات و نکات بسیاری است. بنابراین بهتر است توسط افراد متخصص و با تجربه یا شرکت های فعال در این زمینه صورت گیرد. 

شرکت پست بین‌المللی پی اس پی یکی از شرکت های پیشرو در کشور است که با سال ها سابقه و بهره مندی از نیروی های متخصص آماده ارائه خدمات ترخیص کالا از گمرک فرودگاه امام خمینی و حمل و بین المللی با بهترین کیفیت و مناسب‌ترین قیمت به تجار، بازرگانان، شرکت‌های تولیدی، دانش بنیان و غیره می باشد. 

این مجموعه علاوه بر خدمات ترخیص مجموعه ای از دیگر خدمات را ارائه می دهد. از سری خدمات این شرکت می توان به پست سریع بین المللی، واردات کالا از چین، واردات کالا از ترکیه، واردات از دبی، صادرات به سوریه، ارسال مدارک به خارج از کشور، پرداخت حواله ارزی، انبارداری و غیره اشاره کرد.

شما عزیزان می‌توانید جهت هر گونه مشاوره در زمینه امور ترخیص و دیگر خدمات همچنین ثبت سفارش از طریق راه‌های ارتباطی زیر با کارشناسان ارتباط برقرار نمایید. 

1- اپلیکیشن پست بین‌المللیPSP
2- وب سایت
3- تماس تلفنی با شماره ۴۲۲۸۱ـ۰۲۱
4- تماس تلفنی با واتساپ به شماره ۰۹۱۰۸۱۶۸۷۶۹