سفری در گذر زمان: تاریخچه حمل و نقل از گذشته تا به امروز

شاید برایتان این سول پیش آمده باشد که تاریخچه حمل و نقل چگونه شکل گرفته و چه مسیری را از گذشته تا به امروز سپری کرده است. حمل و نقل یکی از مهم‌ترین نیازهای بشر از ابتدای تاریخ بشر تا به امروز بوده و به همین خاطر در طول تاریخ دستخوش تغییرات بسیاری شده است.

در ابتدا، حمل و نقل اغلب به وسیله حیوانات بارکس و جاده‌های زمینی صورت می‌گرفت. با اختراع چرخ و ابزارهای جدید حمل و نقل بهبود یافت و جاده‌ها و پل‌ها ساخته شد. با شروع انقلاب صنعتی و با ورود خطوط راه آهن، اولین اتومبیل‌ها و کشتی‌های بخار تغییرات عمده‌ای در در این حوزه ایجاد کرد. در عصر مدرن با پیشرفت تکنولوژی، هواپیماها، شبکه‌های بزرگ جاده‌ای، حمل و نقل دریایی و تکنولوژی‌های ارتباطات پیشرفته به کار گرفته شد و حالا شاهد دیگر تغییرات این دوران هستیم.

حال در این مقاله قصد داریم تا به بررسی تاریخچه حمل و نقل بپردازیم و با تحولات این صنعت آشنا شویم. تا پایان مطلب با پست بین‌ المللی پی اس پی همراه باشید.

حمل و نقل به چه معناست؟

ابتدا و پیش از بررسی تاریخچه حمل و نقل اجازه دهید که با تعریف حمل و نقل آشنا شویم. به طور کلی حمل‌ونقل یا ترابری، به معنای جابه جایی یا انتقال انسان، حیوان یا کالا از مکانی به مکان دیگر است. حمل و نقل می‌تواند داخل مرزهای یک کشور و یا خارج از آن باشد که درحال حاضر به صورت هوایی، زمینی، دریایی و ریلی رخ می‌دهد.

تاریخچه حمل و نقل

حمل و نقل در دوران باستان، بسیار ساده و ابتدایی بوده است. وسایلی همچون: ارابه‌ها، اسب‌ها و قایق‌های پارویی، قدمت 3500 ساله (پیش از میلاد مسیح) دارند. اولین شیوه حمل و نقل که در جهان مورد استفاده قرار گرفت، حمل و نقل جاده‌ای (با استفاده از حیوانات) بوده است.

با گذشت زمان، مردم از ارابه‌های بزرگ برای ترابری زمینی استفاده می‌کردند. چرخ دستی نیز، از زمان میلاد مسیح تا سال 1760 در مسیرهای کوتاه استفاده می‌شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در طول سال‌های 181 تا 234 انسان‌ها برای حمل و جابجایی محصولات و لوازم کشاورزی از چرخ دستی‌ها استفاده می‌کردند. 

کشتی‌های بادبانی، اوایل برای حمل و نقل دریایی استفاده می‌شد. به مرور زمان با اختراع نیروی بخار و همچنین به کمک ذغال سنگ، کشتی‌های بخار ساخته شدند و مورد استفاده قرار گرفتند.

در سال 1620 مورنلیس دربیل طراحی و ساخت اولین زیردریایی را انجام داد. 

در سال 1769 پروژه طراحی و ساخت اولین خودرو موتوری صورت گرفت. 

در سال 1790 نیز بارون کارل فون دریس ساخت اولین دوچرخه جهان را آغاز کرد. 

در سال 1801 ریچارد تروتیک ساخت اولین لوکوموتیو بخار (قطار) را آغاز نمود. 

در سال 1830 نیز اولین اتوبوس در انگلستان استفاده شد. 

در سال 1863 اولین مترو در شهر لندن راه اندازی شد. 

نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که اولین ماشین با موتور احتراق داخلی و سوخت هیدروژن در سال 1807 ساخته شد و در سال 1886 نیز کارل بنز اولین موتور با سوخت بنزین را اختراع نمود. 

تولید ماشین‌های برقی به سال 1873 باز می‌گردد.

در سال 1885 موتور تسلط ویلهیام میباح و دایملر اختراع شد. 

در سال 1889 کشتی هوایی که نام عجیب و غریبی نیز دارد توسط فردیناند فون زیپلین ساخته شد.

ساخت اولین هواپیما نیز، در سال 1903 به دست برادران رایت صورت گرفت.

در سال 1921 طراحی و ساحت اولین اسکوترها آغاز شد. 

در سال 1940 اولین هلی کوپتر ساخته شد. 

در سال 1959 هوانو توسط هوانو سر کریستفر سیدنی کوکرلی ساخته شد. 

در سال 1969 نیز آپولو که از مهم‌ترین اتفاقات تاریخی در صنعت حمل و نقل است، ساخته شد. 

در سال 1970 نیز جامبوجت ساخته شد. این وسیله از سال 1970 تا به امروز بیشترین میزان حمل و نقل را در سراسر جهان داشته است.

تاریخچه حمل و نقل در ایران

کشور ایران، دارای تمدن باستانی بسیار کهن است. با توجه به این موضوع، سابقه بسیار طولانی و درخشانی در زمینه تاسیس راه، حمل و نقل، باربری و… دارد. ایرانیان ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، در زمینه ساخت شناور و دریانوردی فعالیت داشتند و همین موضوع سبب شد که ایرانیان قرن‌ها حاکمیت دریاهای اطراف را داشته باشند.

تاریخچه حمل و نقل ریلی

حمل ریلی به عنوان یک از اشکال حمل و نقل بین المللی زمینی در ایران، قدمتی دیرینه دارد و به اواسط قرن نوزدهم میلادی باز می گردد. در ادامه به برخی از نقاط عطف مهم در تاریخچه این صنعت اشاره می‌شود:

1227 شمسی: اولین خط ریلی ایران به طول حدود 10 کیلومتر بین رشت و بندر انزلی احداث شد. این خط توسط یک شرکت بلژیکی ساخته شد و برای حمل و نقل کالا و مسافر مورد استفاده قرار می‌گرفت.

1261 شمسی: خط تراموای تهران – شاه عبدالعظیم به طول 8.7 کیلومتر افتتاح شد. این خط اولین خط تراموای ایران بود و توسط یک شرکت فرانسوی احداث شد.

1297 شمسی: خط ریلی بوشهر – برازجان به طول 60 کیلومتر توسط انگلیسی‌ها ساخته شد. این خط بیشتر برای حمل و نقل کالاهای تجاری و نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

1306 شمسی: احداث راه آهن سراسری ایران آغاز شد. این پروژه عظیم در طول چندین دهه و با کمک مهندسان ایرانی و خارجی به انجام رسید.

1317 شمسی: راه آهن سراسری ایران به طور کامل به بهره برداری رسید. این خط آهن شمال و جنوب ایران را به هم متصل کرد و نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشور ایفا کرد.

دهه های 1340 و 1350: شبکه ریلی ایران به طور قابل توجهی گسترش یافت و خطوط جدیدی به نقاط مختلف کشور احداث شد.

پس از انقلاب اسلامی: توسعه شبکه ریلی ایران ادامه یافت و خطوط جدیدی به احداث رسید. همچنین، خطوط قدیمی بهسازی و نوسازی شدند.

امروزه: ایران دارای شبکه ریلی به طول بیش از 14 هزار کیلومتر است که به 29 استان کشور خدمات رسانی می کند. حمل و نقل ریلی در ایران نقش مهمی در جابجایی کالا و مسافر دارد و به عنوان یک بخش استراتژیک در اقتصاد کشور محسوب می شود.

تاریخچه حمل و نقل دریایی

حمل و نقل دریایی (اقیانوسی) رایج‌ترین روش برای واردکنندگان و صادرکنندگان محسوب می‌شود. این شیوه، بیشتر برای مسافت‌های زیاد و کالاهای غیر قابل فساد با مقادیر زیاد مناسب است. به طور خلاصه، حمل دریایی اقتصادی‌ترین و کندترین آن‌ها است.

ریشه این شیوه حمل در ایران نیز به به هزاران سال قبل از میلاد برمی‌گردد. ایران با دسترسی به خلیج فارس و دریای عمان، از قرنها قبل به عنوان یک مرکز تجارت بین المللی شناخته شده است. از اواخر قرن هفتم تا اوایل قرن هشتم هجری، شهرهای بندری ایران مانند بندرعباس، بوشهر، چابهار و کیش به عنوان مراکز تجارتی پر رونق در خلیج فارس شناخته می‌شدند.

حتی در طول تاریخ، حمل و نقل دریایی در ایران تحت تأثیر قدرت‌ها و تغییرات سیاسی بوده است. بخشی از این تغییرات شامل تأثیر حکومت‌های مختلف و تغییرات سیاسی و اقتصادی بر روی حمل و نقل دریایی در ایران بوده است. به عنوان مثال، در دوره صفویه، شهرهای بندری در خلیج فارس به عنوان مراکز تجارتی مهم شناخته می‌شدند و با تجارت با کشورهای هند، عراق و هندوستان به رونق رسیدند.

در دوره قاجار نیز حمل و نقل دریایی در ایران تحت تأثیر توسعه بنادر و ارتقاء زیرساخت‌های حمل و نقل قرار گرفت. در این دوره، بنادر مهمی مانند بندرعباس و بوشهر به عنوان مراکز تجاری و حمل و نقل دریایی توسعه یافتند. همچنین، قاجاریان برای توسعه حمل و نقل دریایی در خلیج فارس و دریای عمان اقداماتی را انجام دادند و فراهم‌کردن زیرساخت‌های لازم برای جلب تجارت خارجی و توسعه صنایع ملی را به عهده گرفتند.

تاریخچه حمل و نقل هوایی

حمل و نقل هوایی، در سال 1306 خورشیدی در ایران آغاز شد. با توجه به گسترش ارتباطات با سایر کشورهای جهان، در سال 1325 پیشنهاد احداث اداره کل هواپیمایی کشور توسط وزارت مطرح شد و به اجرا درآمد.

در دهه 1940، شرکت هواپیمایی ایران (Iran Air) به عنوان اولین شرکت هواپیمایی ایران تأسیس شد. این شرکت با همکاری با شرکت هواپیمایی ملی ایران و شرکت هواپیمایی آمریکایی پان امریکن (Pan American Airways) فعالیت خود را آغاز کرد. در ابتدا، ایران از این شرکت‌ها برای حمل و نقل مسافران و بارها خارج از کشور استفاده می‌کرد.

در دهه 1950، شرکت هواپیمایی ایران به صورت رسمی به عنوان شرکت هواپیمایی ملی ایران تأسیس شد. این شرکت با خرید هواپیماهای جدید و توسعه زیرساخت‌های مربوط به حمل و نقل هوایی بین المللی به شکل قابل توجهی در حمل و نقل مسافران و بارها در خارج از کشور دست یافت. همچنین در این دهه، فرودگاه بین المللی مهرآباد در تهران افتتاح شد و به عنوان یکی از اصلی‌ترین مراکز حمل و نقل هوایی در ایران شناخته می‌شود.

انواع حمل و نقل هوایی در ایران

این روش حمل و نقل به خاطر سرعت و امنیت بالایی که دارد، دارای جایگاه ویژه‌ای در سراسر جهان است. حمل هوایی البته خدمات و بخش‌های گوناگونی دارد که عبارتند از:

حمل و نقل هوایی چارتر: در این روش تمام صندلی ‌های یک هواپیما به طور کامل در اختیار یک شرکت هواپیمایی قرار گیرد، برای حمل و نقل از کوتاه‌ترین مسیرها استفاده می‌شود. 

حمل و نقل هوایی سیستمی: این روش حمل مسیرهای پرواز گوناگونی دارد، هزینه‌ها در این پرواز با توجه به گروه سنی مسافران متفاوت است. 

حمل و نقل هوایی به روش بازرگانی: در این روش، فقط کالاها جابه جا می‌شوند که دارای قواعد و قوانین خاص خود است. در ترانزیت بازرگانی، حمل و نقل کالاها به دو شیوه کارگو و فریت بار صورت می‌گیرد.

کلام آخر 

تاریخچه حمل و نقل ماجرایی طولانی و نسبتی تنگاتنگ با تمدن و فرهنگ بشری دارد. در این نوشته نیز تلاش کردیم تا سیر تحولات این صنعت مهم را بررسی کنیم. هرچند این صنعت از گذشته تا به امروز تحولات بسیاری داشته اما انتظار می‌رود در آینده تغییرات بیشمار بیشتری در این صنعت صورت گیرد و تاثیر زیادی بر روی گردشگری و تجارت بین‌الملل بگذارد. نظر شما در این باره چیست؟ به نظر شما حمل و نقل بین المللی به چه سمت و سویی خواهد رفت؟

سوالات متداول