در دنیای امروز که به‌سرعت در حال تحول و دگرگونی است محصولات دانش بنیان نقش کلیدی ایفا می‌کنند. این محصولات که بر پایه دانش و فناوری نوین خلق شده‌اند، دریچه‌ای نو به‌سوی دنیایی از فرصت‌ها و امکانات جدید می‌گشایند.
خوشبختانه کشورمان در سال‌های اخیر به طور فزاینده‌ای به اهمیت این حوزه پی برده است و اقدامات قابل‌توجهی برای حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و توسعه این محصولات انجام داده است.
اما محصولات دانش بنیان به چه محصولاتی گفته می‌شود و انواع آن چیست؟ در این مقاله قصد داریم به طور مفصل شما را با این محصولات و انواع آنها آشنا کنیم. پس اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری درباره انواع محصولات دانش بنیان به دست آورید این مطلب را تا انتها بخوانید.
همچنین اگر در روند تولید محصولات نیاز به واردات قطعه‌ای خاص دارید یا می‌خواهید محصولات خود را به دیگر کشورها صادر کنید و نیاز به مشاوره رایگان و استعلام قیمت دارید، همین حالا با شماره 02142281 تماس بگیرید.
آنچه در این مطلب می خوانید:
محصول دانش بنیان چیست؟
محصول دانش بنیان، به کالایی گفته می‌شود که بر پایه دانش و فناوری نوین تولید شده باشد. در واقع یک محصول زمانی به‌عنوان محصول دانش بنیان شناخته می‌شود که در فرآیند تولید یا ارائه آن، از دانش فنی پیچیده و دارای ارزش‌افزوده بالا استفاده شده باشد و در مقایسه با نمونه‌های مشابه، عملکرد و کارایی بهتری داشته باشد. محصولات دانش بنیان، به دلیل دارابودن نوآوری و فناوری، از ارزش‌افزوده بالایی برخوردار بوده و منافع اقتصادی قابل‌توجهی را برای تولیدکنندگان و جامعه به ارمغان می‌آورند. تولیدکنندگان از طریق صادرات کالا دانش بنیان خود به دیگر کشورها می‌توانند سودآوری بالایی داشته و برای کشور ارزآوری خوبی به همراه داشته باشند.
این محصولات در زمره فعالیت‌های شرکت‌های دانش بنیان قرار می‌گیرند و دولت نیز از آنها حمایت کرده و شرایط ویژه‌ای برای آنها در نظر گرفته است.
ویژگی‌های محصولات دانش بنیان
معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، برای تعیین اینکه یک محصول یا خدمت به‌عنوان دانش بنیان شناخته شود یا خیر، سه شرط اساسی را در نظر گرفته است. این سه شرط عبارت‌اند از:
1. پیچیدگی فنی داشته باشد
محصولاتی که به‌عنوان دانش بنیان شناخته می‌شوند، باید از نظر فنی پیچیده باشند و به‌راحتی قابل کپی یا سرقت علمی نباشند. این پیچیدگی فنی باید به طور مستقیم در عملکرد محصول یا خدمت تأثیرگذار باشد و صرفاً ظاهری زیبا نداشته باشد.
زیرفرآیندهای یک محصول که دارای پیچیدگی فنی هستند، می‌توانند به‌تنهایی واجد شرایط دریافت گواهی دانش بنیان باشند. این نشان می‌دهد که حتی اگر محصول نهایی ساده به نظر برسد، ممکن است در مراحل تولید یا ارائه آن از فناوری‌های پیچیده و نوآورانه استفاده شده باشد.
در واقع، پیچیدگی فنی، تمایز اصلی بین یک محصول دانش بنیان و یک محصول معمولی است. محصولاتی که این شرط را نداشته باشند، صرفاً کپی نمونه‌های موجود هستند و هیچ ارزش‌افزوده علمی و فناورانه‌ای به ارمغان نمی‌آورند.
2. حاصل تحقیق و توسعه باشند
محصولاتی به‌عنوان محصول دانش بنیان شناخته می‌شوند که حاصل تلاش و پشتکار محققان و فناوران باشند. توجه داشته باشید که سرقت علمی و انتقال صرف فناوری، هیچ‌کدام در زمره تحقیق و توسعه واقعی محسوب نمی‌شوند. محصول یا خدمتی که دانش بنیان نامیده می‌شود، باید بر پایه دستاوردهای علمی و پژوهشی و با اتکا به خلاقیت و نوآوری تولید شده باشد.
این شرط، تمایز آشکاری بین یک شرکت دانش بنیان و یک شرکت معمولی که صرفاً به دنبال سودآوری از طریق کپی‌برداری است، ایجاد می‌کند.
3. اسناد کافی مبنی بر فروش داشته باشد
داشتن اسناد کافی که نشان‌دهنده فروش محصول باشد یکی از دیگر ویژگی‌هایی است که یک محصول دانش بنیان باید داشته باشد. این اسناد نشان می‌دهد که محصول و خدمت موردنظر، در بازارهای واقعی فروخته شده است و خریداران از آن استقبال کرده‌اند. این شرط، تمایز آشکاری بین یک شرکت دانش بنیان و یک شرکت صرفاً تحقیقاتی ایجاد می‌کند.
ارائه اسناد فروش به معنی کاربردی‌بودن محصول یا خدمت در دنیای واقعی است. این ویژگی نشان می‌دهد که شرکت دانش بنیان محصول یا خدمتی را تولید کرده است که برای مشتریان ارزش‌افزوده داشته و آنها حاضر به خرید آن هستند.
اما دررابطه‌با میزان فروش برای دریافت گواهی دانش بنیان، باید گفت که این موضوع وابسته به قیمت محصول و خدمت است. در واقع محصولی که قیمت بالاتری دارد، قطعاً فروش کمتری در مقایسه با یک محصول ارزان‌قیمت دارد.
به‌طورکلی محصولات و خدماتی که به دنبال دریافت گواهی دانش بنیان هستند، باید از ویژگی‌های متمایزی مانند نوآوری، پایداری، قابلیت عملکرد، قابلیت انعطاف‌پذیری، ارزش اقتصادی، مزیت رقابتی، قابلیت انتقال فناوری و حل مسئله برخوردار باشند تا نشان‌دهنده تعهد آنها به نوآوری و حل مسائل واقعی باشند.
انواع محصولات دانش بنیان
لیست محصولات دانش بنیان ایران، فهرستی از کالاها و خدماتی است که بر اساس معیارهای خاص، به‌عنوان محصولاتی نوآورانه و دارای ارزش‌افزوده بالا، شناخته می‌شوند. این لیست در طول زمان و باتوجه‌به پیشرفت‌های علمی و فناورانه در کشور، به‌روزرسانی می‌شود.
تاکنون هشت به‌روزرسانی برای این لیست ارائه شده است که در هر نسخه، محصولات جدیدی به آن اضافه شده و برخی از محصولات نیز از آن حذف شده‌اند.
هدف از ارائه این لیست، حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و تشویق آنها به تولید محصولات نوآورانه و با ارزش افزوده بالا است. شرکت‌هایی که محصولاتشان در این لیست قرار می‌گیرد، از مزایای مختلفی مانند معافیت‌های مالیاتی، وام‌های کم‌بهره و حمایت‌های دولتی برخوردار می‌شوند.
در حال حاضر، طیف گسترده‌ای از محصولات در لیست محصولات دانش بنیان ایران قرار دارند که می‌توان آنها را به دسته‌های کلی زیر تقسیم کرد:
- کشاورزی، فناوری زیستی و صنایع غذایی
- دارو و فرآورده‌های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان
- مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی
- ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته
- وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی
- سخت‌افزارهای برق و الکترونیک، لیزر و فوتونیک
- فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم‌افزارهای رایانه‌ای
- خدمات تجاری‌سازی
- صنایع فرهنگی، صنایع خلاق و علوم‌انسانی و اجتماعی
1. کشاورزی، فناوری زیستی و صنایع غذایی
فناوری زیستی به شاخه‌ای از علم گفته می‌شود که به مطالعه موجودات زنده و فرآیندهای زیستی می‌پردازد. این علم کاربردهای وسیعی در حوزه‌های مختلف از جمله غذا، کشاورزی، دام و طیور، صنعت و محیط‌زیست دارد و با ارائه راه‌حل‌های نوآورانه در تلاش است تا مشکلات این بخش را رفع نماید.
در ادامه، به معرفی برخی از محصولات دانش بنیان در هر یک از این حوزه‌ها می‌پردازیم:
- مواد غذایی اصلاح شده ژنتیکی
- آنزیم‌ها
- پروبیوتیک‌ها
- طعم‌دهنده‌ها و مواد معطر
- بذرهای اصلاح شده ژنتیکی
- کودها و آفت‌کش‌های زیستی
- بیو کنترل‌ها
- ماشین‌آلات و تجهیزات کشاورزی
- تولیدمثل آزمایشگاهی
- هورمون‌ها و آنزیم‌های دامی
- واکسن‌ها و داروهای دامپزشکی
- تغذیه دام و طیور
- بیوتکنولوژی صنعتی
- محصولات مبتنی بر میکروارگانیسم
2. دارو و فرآورده‌های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان
دسته دارو و فرآورده‌های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان، یکی از مهم‌ترین دسته‌های محصولات دانش بنیان در ایران است. این دسته شامل طیف گسترده‌ای از محصولات نوآورانه و با ارزش افزوده بالا می‌شود که به‌منظور پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها طراحی و تولید شده‌اند.
برخی از مهم‌ترین زیرشاخه‌های این دسته عبارت‌اند از:
- تولید مواد اولیه سنتتیک دارویی و مکمل (مواد موثره، اکسپیان و استاندارد)
- فرمولاسیون‌های پیشرفته دارویی، مکمل‌ها و آرایشی بهداشتی
- داروها، فرآورده‌ها و خدمات زیستی و تشخیصی
- داروهای گیاهی
برخی از نمونه‌های محصولات دانش بنیان در این دسته عبارتند از:
داروهای ضدسرطان: این داروها برای درمان انواع مختلف سرطان استفاده می‌شوند.
داروهای قلبی و عروقی: این داروها برای درمان بیماری‌های قلبی و عروقی مانند فشارخون بالا، چربی خون بالا و نارسایی قلبی استفاده می‌شوند.
داروهای دیابت: این داروها برای کنترل قند خون در بیماران دیابتی استفاده می‌شوند.
واکسن‌ها: واکسن‌ها برای پیشگیری از بیماری‌های مختلف مانند آنفولانزا، سرخک و فلج اطفال استفاده می‌شوند.
کیت‌های تشخیصی: این کیت‌ها برای تشخیص بیماری‌ها و عفونت‌ها استفاده می‌شوند.
3. مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی
حوزه مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی، دنیایی پر از نوآوری و خلاقیت است که در صنایع مختلف کاربردهای فراوانی دارد. این حوزه شامل طیف گسترده‌ای از محصولات و فرآیندها می‌شود که با استفاده از دانش شیمی و فناوری‌های نوین، به خلق مواد و محصولاتی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد می‌پردازد.
در ادامه، به معرفی برخی از محصولات دانش بنیان در هر یک از زیرشاخه‌های این حوزه می‌پردازیم:
- فناوری نانو
- نانومواد
- نانوساختارها
- نانو دستگاه‌ها
- مواد پیشرفته (سرامیک پیشرفته، فلزات پیشرفته، کامپوزیت‌های پیشرفته، پلیمرهای پیشرفته و غیره)
- افزودنی‌های غذایی
- و غیره
4. ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته
این دسته شامل طیف گسترده‌ای از ماشین‌آلات و تجهیزات نوآورانه و با ارزش‌افزوده بالا می‌شود که در صنایع مختلف کاربرد دارند. محصولات این دسته نقشی اساسی در افزایش بهرهوری، ارتقای کیفیت محصولات و کاهش هزینه‌های تولید در صنایع مختلف ایفا می‌کنند. با استفاده از این محصولات می‌توان فرآیندهای تولید را به طور خودکار انجام داد و از ضایعات و دورریز مواد اولیه جلوگیری کرد.
برخی از مهم‌ترین ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته عبارتند از:
- ماشین‌آلات و تجهیزات ساخت و تولید مواد و قطعات
- ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته صنعت نفت و گاز
- ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر
- هواگردها، تجهیزات و سازه‌های هوافضا
- سامانه‌ها، تجهیزات و عملگرهای پیشرفته هیدرولیکی و پنوماتیکی
- شبیه‌سازهای پیشرفته
ماشین‌های CNC، ربات‌های صنعتی، توربین‌های بادی، پنل‌های خورشیدی و شبیه‌سازهای پرواز برخی از نمونه‌های محصولات دانش بنیان در این دسته هستند.
5. وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی
این دسته یکی از دیگر انواع پرکاربرد محصولات دانش بنیان است و در ارتقای کیفیت خدمات درمانی، افزایش دقت و سرعت تشخیص بیماری‌ها و نجات جان انسان‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند. برخی از مهم‌ترین زیرشاخه‌های این دسته عبارت‌اند از:
- تجهیزات و ملزومات مصرفی پزشکی
- تجهیزات و ملزومات دندانپزشکی
- تجهیزات و ملزومات آزمایشگاهی
- تجهیزات بیمارستانی
- تجهیزات پیشرفته آزمون کالیبراسیون تجهیزات پزشکی
برخی از نمونه‌های محصولات دانش بنیان در این دسته عبارتند از:
ایمپلنت‌های ارتوپدی: ایمپلنت‌های ارتوپدی برای جایگزینی مفاصل آسیب‌دیده یا فرسوده استفاده می‌شوند.
پروتزهای قلبی: پروتزهای قلبی برای جایگزینی دریچه‌های قلبی آسیب‌دیده یا معیوب استفاده می‌شوند.
دستگاه‌های تصویربرداری پزشکی: دستگاه‌های تصویربرداری پزشکی مانند MRI و CT اسکن برای تشخیص بیماری‌ها استفاده می‌شوند.
تجهیزات جراحی رباتیک: تجهیزات جراحی رباتیک برای انجام عمل‌های جراحی بادقت و ظرافت بیشتر استفاده می‌شوند.
کیت‌های تشخیصی: کیت‌های تشخیصی برای تشخیص بیماری‌ها و عفونت‌ها استفاده می‌شوند.
6. سخت‌افزارهای برق و الکترونیک، لیزر و فوتونیک
حوزه سخت‌افزارهای برق و الکترونیک، طیف گسترده‌ای از فناوری‌ها و محصولات را شامل می‌شوند و نقش اساسی در دنیای مدرن ایفا می‌کنند. این حوزه از صنایع مختلف مانند مخابرات، پزشکی، حمل‌ونقل و انرژی پشتیبانی می‌کند و با ارائه راه‌حل‌های نوآورانه، به ارتقای کیفیت زندگی بشر کمک می‌کند.
برخی از محصولات دانش بنیان در این حوزه عبارت‌اند از:
- بردهای مدارچاپی
- مدارهای مجتمع
- ماشین‌های الکترونیکی
- تجهیزات مخابراتی و ارتباطی
- تجهیزات هوافضا
- شبکه‌های کامپیوتری
- ربات‌های صنعتی
- سیستم‌های اتوماسیون صنعتی
- تجهیزات انتقال برق
- خطوط انتقال نیرو
7. فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم‌افزارهای رایانه‌ای
دسته فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم‌افزارهای رایانه‌ای یکی از دیگر انواع محصولات دانش بنیان کاربردی و با ارزش‌افزوده بالا است و در دنیای امروز باتوجه‌به سرعت بالای تکنولوژی نقش مهمی ایفا می‌کند.
به‌طورکلی محصولات این دسته به دو گروه نرم‌افزارها و سخت‌افزارها تقسیم می‌شوند. نرم‌افزارها شامل برنامه‌هایی می‌شود که برای انجام وظایف مختلف بر روی کامپیوترها و سایر دستگاه‌های الکترونیکی استفاده می‌شوند و سخت‌افزارها نیز شامل قطعات و تجهیزاتی می‌شود که برای اجرای نرم‌افزارها و انجام محاسبات و پردازش اطلاعات استفاده می‌شوند.
نرم‌افزارهای کاربردی، نرم‌افزارهای سیستمی، پایگاه‌های داده، شبکه‌ها و ارتباطات، امنیت سایبری، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، رباتیک و واقعیت مجازی و افزوده برخی از زیرشاخه‌های این دسته است.
نرم‌افزارهای بانکی، نرم‌افزارهای آموزشی، نرم‌افزارهای پزشکی، موتورهای جستجو، بازی‌های کامپیوتری، سیستم‌های هوشمندسازی ساختمان و خودروهای خودران برخی از نمونه‌های محصولات دانش بنیان در این دسته است.
8. خدمات تجاری‌سازی
تجاری‌سازی به معنای تبدیل یک ایده نوآورانه به محصول یا خدمتی است که می‌توان آن را به بازار عرضه کرد و از آن کسب درآمد کرد. این فرآیند شامل مراحل مختلفی مانند تحقیقات بازار، طراحی محصول، تولید، بازاریابی و فروش می‌شود.
شرکت‌های دانش بنیان که ایده‌های نوآورانه و فناورانه دارند، اغلب با چالش‌های متعددی در مسیر تجاری‌سازی محصولاتشان روبرو هستند. این چالش‌ها شامل کمبود منابع مالی، عدم آشنایی با بازار، فقدان تخصص در زمینه‌های تجاری و مدیریتی و بروکراسی اداری می‌شود.
خدمات تجاری‌سازی دانش بنیان به شرکت‌ها در غلبه بر این چالش‌ها و افزایش شانس موفقیتشان در بازار کمک می‌کند. این خدمات توسط متخصصان باتجربه در حوزه‌های مختلف مانند مدیریت، بازاریابی، مالی، حقوق و مهندسی ارائه می‌شوند.
برخی از مهم‌ترین زیرشاخه‌های این دسته عبارت‌اند از:
- مطالعات بازار و امکان‌سنجی
- طرح کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری
- مدیریت محصول
- بازاریابی و فروش
- مالکیت فکری
- حمایت‌های قانونی و حقوقی
- خدمات رشد و شتاب‌دهی
9. صنایع فرهنگی، صنایع خلاق و علوم‌انسانی و اجتماعی
دسته صنایع فرهنگی، صنایع خلاق و علوم انسانی و اجتماعی، یکی از مهم‌ترین و نوظهورترین دسته‌های محصولات دانش بنیان در ایران است. محصولات و خدمات این دسته نقشی اساسی در غنی‌سازی اوقات فراغت مردم، افزایش سطح آگاهی و دانش جامعه، تقویت هویت فرهنگی و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید ایفا می‌کنند. با استفاده از این محصولات و خدمات می‌توان به فرهنگ و هنر ایرانی جان تازه‌ای بخشید، به حل معضلات اجتماعی کمک کرد و به درک عمیق‌تر انسان و جامعه دست یافت.
برخی از مهم‌ترین محصولات دانش بنیان این دسته عبارت‌اند از:
- صنایع فرهنگی
- صنایع خلاق
- علوم‌انسانی و اجتماعی
بازی‌های آموزشی، نرم‌افزارهای آموزشی، اپلیکیشن‌های گردشگری، سامانه‌های مشاوره روان‌شناسی، پلتفرم‌های آموزش آنلاین برخی از نمونه‌های محصولات دانش بنیان در این دسته هستند
کلام آخر
محصولات دانش بنیان به محصولاتی گفته می‌شود که بر پایه دانش و فناوری نوین خلق شده‌اند، این محصولات نقشی کلیدی در حل چالش‌های مختلف، ارتقای کیفیت زندگی، رونق اقتصادی و توسعه پایدار کشور ایفا می‌کنند.
در این مطلب تلاش کردیم ابتدا شما را با تعریف محصول دانش بنیان آشنا کنیم و بعد توضیحاتی درباره انواع محصولات دانش بنیان و دسته‌های گوناگونی دارند ارائه دادیم. امیدواریم این مطلب برایتان مفید باشد.
با این حال اگر سوالی دارید حتما از طریق بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. همچنین درصورتی‌که قصد صادرات محصولات دانش بنیان خود را دارید یا در پروسه تولید نیاز به واردات کالا یا قطعه‌ای دارید می‌توانید با خیالی آسوده از خدمات حمل و ترخیص پی اس پی اکسپرس استفاده کنید. برای راهنمایی بیشتر در این زمینه و استعلام قیمت همین حالا با شماره 02142281 تماس بگیرید یا از طریق اپلیکیشن psp با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
سوالات متداول
مزایای تولید و استفاده از محصولات دانش بنیان چیست؟
ارائه راه‌حل‌های نوین برای چالش‌های مختلف، افزایش بهرهوری و ارتقای کیفیت زندگی، کاهش وابستگی به واردات کالا و خدمات، ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی و تقویت هویت ملی برخی از مزایای استفاده از این محصولات است.
در ایران چه نهادی متولی حمایت از شرکت‌های دانش بنیان است؟
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری وظیفه حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و توسعه این حوزه را در ایران بر عهده دارد. این معاونت با ارائه تسهیلات مختلف مانند وام، کمک بلاعوض، معافیت‌های مالیاتی و خدمات مشاوره‌ای به شرکت‌های دانش بنیان کمک می‌کند تا ایده‌های خود را به محصولاتی تبدیل کنند که به نفع جامعه و اقتصاد کشور باشد.
