آشنایی با روش حمل و نقل ریلی + قوانین + بایدها و نبایدها

حمل‌ونقل بین‌المللی یکی از ارکان اساسی در عرصه تجارت جهانی است و به سه روش اجرایی می‌شود؛ عده‌ای (بازرگانان یا مردم معمولی) حمل‌ هوایی و یا حمل بار دریایی را مناسب کار خود می‌دانند و بعضی دیگر از نفرات از خدمات حمل و نقل بین المللی زمینی استفاده می‌کنند.

اگر شما جزء دسته افرادی هستید که برای واردات و صادرات از حمل زمینی استفاده می‌کنند، حتما می‌دانید که حمل و نقل جاده ای بین المللی و حمل و نقل ریلی دو شیوه برای ارسال انواع محموله‌ها به اقصی نقاط دنیا هستند.

ایران نیز در حمل و نقل ریلی کالا فعال است و شرکت های حمل و نقل ریلی بسیاری در این حوزه مشغول به کارند. اما هزینه این کار نسبت به سایر روش‌ها چقدر است؟ حمل کالا با واگن‌های باری قطارها چه مزایا و معایبی دارد و مرزهای ریلی کشورمان شامل چه نقاطی می‌شود؟ اگر به دنبال پاسخی برای این پرسش‌ها هستید، این مطالب را تاانتها مطالعه کنید.

حمل و نقل ریلی چیست؟

این روش هم در شهرها و استان‌های داخلی کشور و هم خارج از مرزها اجرا می‌شود و ممکن است هم کالای تجاری و حجیم جابه‌جا شوند و هم مسافران. ما در این مقاله به جنبه تجاری و بین‌المللی حمل ریلی پرداخته‌ایم؛ پس اگر کسب‌وکاری دارید که قصد واردات و صادرات را دارد با پی اس پی همراه باشید.

سابقه راه‌آهن در ایران به صد سال گذشته بازمی‌گردد؛ بااین‌حال به خاطر موقعیت استراتژیک کشور فرصت‌ها و ظرفیت‌های بسیاری برای پیشرفت این صنعت وجود دارد که متاسفانه به خوبی به آن پرداخته نشده است.

در دنیا کشورهای آمریکا، چین، روسیه، آلمان، فرانسه، برزیل و آرژانتین از پیشگامان و توسعه‌دهندگان حمل و نقل ریلی هستند و از طریق آن سود زیادی نیز می‌کنند.

در ایران نیز خطوط ریلی به کشورهای ترکیه، روسیه، ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان کشیده شده است و روزانه کالاهای مختلفی از این راه جابه‌جا می‌شوند. کالاهایی نظیر انواع مواد سوختی، روغنی، دپوی نفتی، مواد معدنی، خوراک دام، سیمان و سنگ‌آهن و غیره.

انواع حمل و نقل ریلی

همانطور که گفته شد، حمل و نقل ریلی هم برای مسافران و انسان‌ها کاربرد دارد هم برای انتقال انواع کالاها و محموله‌ها. اگر بخواهیم یک دسته‌بندی کلی در این حوزه داشته باشیم، باید آن را به بخش مسافری و غیرمسافری تقسیم کنیم که هرکدام شرایط و هزینه‌های خاص خود را دارند.

انواع واگن باری در حمل ونقل ریلی

وقتی صحبت از حمل بار تجاری می‌شود، باید به واگن‌های باری قطارها بسیار توجه کرد. هر کالایی در واگن مخصوص به خود قرار می‌گیرد تا در ایمنی کامل و شرایط استاندارد به مقصد برسد. پس بهتر است با این واگن‌ها آشنا شوید تا با اطلاعات و دانش بیشتری قدم در این راه بگذارید.

واگن‌ مسطح یا پلتفرم

اگر قصد ارسال ماشین‌آلات و قطعات آهنی، تیرآهن و میلگرد و کالاهای سنگین را دارید، بهتر است از واگن‌های باری مسطح استفاده کنید. این واگن‌ها دومحوره، چهارمحوره و یا شش محوره هستند.

واگن مسقف

از دیگر واگن‌هایی که در حمل و نقل ریلی استفاده می‌شود، می‌توان به واگن‌های مسقف اشاره کرد که به شکل دومحوره و چهارمحوره تولید می‌شوند. در این مدل وقتی بارگیری صورت می‌گیرد، درهای آن بسته و پلمپ می‌شود تا هیچگونه خسارتی به آن وارد نگردد.

این خطرات و خسارت‌ها می‌تواند از عواملی محیطی مانند نور، اکسیژن و رطوبت ناشی شود و گاهی نیز تصادفات و ضربت سنگین به واگن.

واگن لبه کوتاه و لبه بلند

اگر آهن‌آلات و مصالح ساختمانی دارید، می‌توان از مدل واگن‌های لبه کوتاه استفاده کنید و اگر محموله‌تان موادمعدنی و کالاهای صنعتی‌ست، واگن‌های لبه بلند بسیار کاربردی هستند. درواقع در این دو مدل بارهای چندین تنی به راحتی جابه‌جا می‌شوند.

واگن مخزن

برای حمل سوخت و مایعات باید از این واگن‌ها استفاده کرد که به دو صورت دومحوره و چهارمحوره مشغول به کار هستند و در سریع‌ترین و ایمن‌ترین شکل ممکن به مقصد نهایی می‌رسند.

واگن یخچالی

هر موادی که فاسدشدنی باشد، باید برای سالم ماندن در مسیر در فضایی سرد باقی بماند. واگن‌های یخچالی دقیقا برای چنین شرایطی طراحی شده‌اند و موادی همچون لبنیات و سبزیجات را می‌توانند به سلامت به مقصد برسانند و دما را در بهترین شرایط نگه دارند.

مدارک لازم برای حمل و نقل ریلی

اگر بخواهید بار خود به وسیله حمل و نقل ریلی ارسال کنید، باید با یک شرکت حمل ونقل بین المللی همکاری کنید. این شرکت‌ها صفر تا صد کار را انجام می‌دهند و تنها کافیست شما با دادن اطلاعات و مدارک لازم به آن‌ها و بستن یک قرارداد مشخص و دقیق کارتان به آن‌ها بسپارید.

در حمل بار به وسیله قطارهای باربری شما باید محموله را بیمه کنید، بارنامه داشته باشید تا کلیه مشخصات کالا در آن درج شود، باید اطلاعات صاحب بار و شخص گیرنده به صورت کامل تحویل این شرکت‌ها داده شود و درنهایت بر سر میزان هزینه‌ها نیز پای معامله بنشینید تا پس از اتمام آن سند بار تحویل شما شود.

این سند بسیار اهمیت دارد و در فرآیند کار نباید صاحب بار آن را گم کند وگرنه بسیاری از شرکت‌ها مسئولیت آن را نمی‌پذیرند.

هزینه حمل و نقل ریلی

نرخ حمل بار و مقدار هزینه‌هایی که برای این کار انجام می‌شود، از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. هیچ تاجر و بازرگانی نیست که اهمیت ویژه‌ای به این بخش ندهد. به همین خاطر بهتر است با عوامل گوناگونی که بر روی هزینه‌های حمل ریلی اثر می‌گذارند، آشنا شوید تا بتوانید یک برنامه‌ریزی دقیق درباره کل تجارت خود داشته باشید.

مسافت و فاصله مبدأ تا مقصد: هر چه کشور مبدا و مقصد از یکدیگر دورتر باشند، مسافت طی شده توسط قطارهای باربری بیشتر خواهد بود و سوخت و انرژی و زمان و بسیاری از عوامل دیگری دیگر مصرف خواهند شد؛ پس میزان هزینه بالاتر خواهد رفت.

به‌علاوه اگر دو کشوری که قصد معامله تجاری دارند هیچ مرز مشترک خاکی و زمینی نداشته باشند، یا باید روش حمل کالا را تعویض کنند و یا بخشی از مسیر را از طریق خطوط ریلی بفرستند و باقی راه را از دیگر روش‌های حمل‌ونقل (هوایی، دریایی، جاده‌ای) کمک بگیرند. همین امر باعث افزایش هزینه‌ها خواهد شد.

نوع کالا: وزن و اندازه و حجم کالا سه عامل اصلی در قیمت‌گذاری هستند و هرچه این متغیرها بیشتر باشند، قیمت نیز افزایش پیدا خواهد کرد و فضای بیشتری از قطار گرفته خواهد شد.

نوع حمل: هزینه‌های حمل بار برای واردکنندگان و صادرکنندگان متفاوت است و نوع حمل نیز در عمل ویژگی‌های مخصوص به خود را دارد. به همین خاطر باید با مراحل و هزینه‌های صادرات و واردات آشنا شوید تا به عددی دقیق‌تر برسید.

نوع واگن: همانطور که گفته شد، واگن‌های بار متفاوتی در خطوط ریلی ایران و سایر کشورها وجود دارد و هر یک نیز براساس ویژگی‌های خاص خود از قیمتی متفاوت برخوردارند. به همین خاطر باید براساس نوع کالای خود هزینه واگن را نیز به دست آورید.

نوع بار: اگر کالایی که می‌خواهید ارسال کنید، خطرناک و حساس باشد قطعاً شیوه نگهداری و انتقال آن نسبت به بارهای عادی متفاوت است.

بیمه بار: بدون بیمه کردن بار نمی‌توان آن را به جایی منتقل کرد و باید در همان ابتدا مبلغی را بابت آن پرداخت.

مزایای حمل و نقل ریلی چیست؟

خوب است پیش از انتخاب این روش حمل‌‌ونقل حتما با نکات و ویژگی‌های مثبت و کارآمد آن آشنا شوید تا درنهایت بهترین انتخاب را داشته باشید. حال در ادامه بهترین و اصلی‌ترین مزایای حمل ریلی اشاره می‌کنیم:

مصرف سوخت پایین: هواپیما، کشتی، کامیون و تریلی به نسبت این روش مقدار سوخت بسیار بالاتری را مصرف می‌کنند. قطارهای باربری به خاطر این ویژگی هزینه تمام‌شده کمتری را برای مشتری خواهند داشت.

آلودگی محیطی محدود: وقتی سوخت کمتری مصرف شود، هوا کمتر آلوده خواهد شد و درنتیجه محیط‌زیست سالم‌تر خواهد بود. حمل و نقل ریلی به خاطر داشتن این مزیت به حمل‌ونقل سبز نیز شهرت دارد.

ظرفیت زیاد: معمولا کالاهای بسیار حجیم و بزرگ به وسیله واگن‌های قطارها جابه‌جا می‌شوند و از ظرفیت بسیار خوبی برخوردار هستند. حتی بعضی از قطارها این قابلیت را دارند که در صورت نیاز واگن‌های جدید به خود وصل کنند.

امنیت بالا: درصورت وجود بادوباران، مه غلیظ و تغییرات شدید آب‌وهوایی خطوط ریلی امنیت خوبی دارند و برخلاف سایر روش‌ها مجبور نمی‌شوند که توقف اضطراری کنند و یا تصادفات جاده‌ای داشته باشند.

نظم بالا: در حمل و نقل ریلی به دلیل مشخص بودن مسیر ریلی همه چیز طبق روال پیش می‌رود و اجرای برنامه‌های از سازماندهی و انضباط بیشتری برخورداند.

سرعت زیاد: به جز حمل هوایی که سرعت ویژگی اصلی آن است، در حمل ریلی بار نیز از سرعت و شتاب مناسبی برخوردار است و کسانی که محدودیت شدید زمانی ندارند، می‌توانند با خیال راحت از این روش استفاده کنند.

قیمت کم: این روش نسبت به حمل جاده‌ای (که هردو جزء حمل‌ونقل زمینی هستند) بسیار کم‌هزینه‌تر است و نیروی کار کمتری برای جابه‌جایی محموله نیاز دارد. نسبت به سایر روش‌های دریایی و هوایی نیز قیمت پایین‌تری دارد.

حمل و نقل ریلی چه معایبی دارد؟

بااینکه استفاده از قطارهای باربری از مزیت‌های خوبی برخوردار است اما تجار ایرانی باید با نقاط ضعف آن نیز باخبر شوند تا با شناختی دقیق محموله خود را ارسال کنند.

مدت زمان طولانی حمل: هرچند نمی‌توان این روش را کند و کم‌سرعت دانست اما نسبت به حمل هوایی بسیار آرام‌تر به مقصد می‌رسد. پس اگر کالای فاسدشدنی خاصی دارید و یا محدودیت زمانی دارید، نباید به سراغ حمل و نقل ریلی بروید.

انعطاف‌پذیری کم برای زمان حرکت: به خاطر آنکه برنامه حرکت قطارها مشخص و ثابت است، درصورت نیاز نمی‌توان تاریخ آن را تغییر داد و هیچگونه انعطاف‌پذیری در این زمینه وجود ندارد.

نبود خدمات Door to Door: در حمل ریلی نمی‌توان محموله را از درب منزل یا کارخانه (مبدأ) به هر مکانی در مقصد نهایی فرستاد و درواقع نمی‌توان به‌صورت درب‌به‌درب آن را به دست صاحبان خود رساند. این مشکل نیز به‌خاطر آسیب‌ها و هزینه‌های بالای تخلیه و بارگیری در میانه راه است.

کارا نبودن برای مسافت کوتاه و محموله‌های کوچک: اگر بارتان کوچک و کم‌حجم و سبک باشد، نمی‌ارزد که آن را با قطار جابه‌جا کنید. به‌علاوه اگر مسافت میان مبدا و مقصد چندان زیاد نباشد، باز هم از نظر زمانی و مالی حمل ریلی گزینه خوبی نیست.

مرزهای ریلی ایران برای حمل و نقل ریلی بین المللی

همانطور که گفته شد، مرزهای ریلی ایران در نقاط مختلف کشور مشغول به کارند و به چندین کشور آسیایی و اروپایی متصل هستند. هرچند که به خاطر وسعت خاک پتانسیل‌های بسیار بیشتری در این حوزه وجود دارد که می‌تواند به توسعه تجارت خارجی بازرگانان ایرانی منجر گردد.

حال درادامه به معرفی این مرزها و اتصال‌شان به دیگر کشورها می‌پردازیم تا با ظرفیت‌های حمل و نقل ریلی بیشتر آشنا شوید:

• مرز ريلی سرخس (ايران و تركمنستان)
• مرز ریلی اینچه‌برون (ايران و تركمنستان)
• مرز ریلی شمتیغ (ايران و افغانستان)
• مرز ریلی لطف‌آباد (ايران و تركمنستان)
• مرز ريلی جلفا (ايران و آذربايجان)
• مرز ريلی رازی (ايران و ترکيه)
• مرز ريلی میرجاوه (ايران و پاکستان)
• مرز ریلی آستارا (ایران با روسیه، آذربایجان، گرجستان و قزاقستان)

سخن آخر

شرکت های حمل و نقل ریلی بین المللی زیادی در ایران و سایر کشورها وجود دارند که مسئولیت ترانزیت بار مشتریان‌تان را برعهده دارند. با این حال گاهی اوقات شرایط به شکلی است که وقتی باری از کشوری خارجی قرار است وارد ایران شود، تا میانه مسیر یا لب مرز می‌تواند محموله را برساند.

در این صورت بازرگانان می‌توانند از خدمات پی اس پی اکسپرس (فعال در حوزه حمل و نقل بین المللی ) استفاده کنند؛ این خدمات شامل دریافت بار از راه آهن و انتقال آن به مقصد نهایی از طریق حمل دریایی و حمل هوایی است. درصورتیکه به چنین خدماتی نیاز داشتید، می‌توانید به شماره 02142281 تماس بگیرید.

سوالات متداول