این روزها که همه جا حرف از فیلم جدید کریستوفر نولان، یعنی اوپنهایمر (Oppenheimer)، است، حتما نام دوربین‌های آی مکس (IMAX) را شنیده‌اید. به طور مداوم در اخبار دنیای هنر از ویژگی خاص این فیلم یاد می‌شود و تصاویری از دوربین‌های آنالوگ بسیار بزرگ را می‌بینیم که نولان پشت آن‌ها قرار گرفته است. اما دوربین‌های آی مکس و سینماهای مخصوص آن چه ویژگی‌هایی دارند و تفاوت آن‌ها با سایر فیلم‌ها چیست؟

اگر دوست دارید بدانید که فیلم‌های 70 میلی متری آی مکس چگونه کار می‌کنند و تصاویر در سالن سینماها به چه شکل دیده می‌شوند، با پی اس پی اکسپرس همراه باشید.

آی مکس چیست؟

آی‌مکس یک فرمت نمایش فیلم سه‌بعدی (3D) است که توسط شرکت IMAX Corporation ایجاد شده است. این فرمت با هدف کمک به فناوری‌های پیشرفته تصویربرداری و پروژکتورهای بزرگ‌تر از سینماهای معمولی، توانسته است جایگاه خاص خود را در صنعت سینما بیابد و تجربه‌ای فوق‌العاده برای تماشاگران خلق کند.

فرمت آی ‌مکس ابتدا در سال 1967 به عنوان یک سامانه نمایش سه‌بعدی بزرگ‌تر در نمایشگاه‌ها و موزه‌ها معرفی شد. اما پس از آن، با توسعه فناوری‌های جدید و رشد صنعت سینما، از این تکنولوژی به عنوان یک فرمت نمایش فیلم نیز استفاده شد. در سال‌های بعد، تعداد سینماهای آیمکس در جهان افزایش یافت و با ارائه تجربه‌های بصری و صوتی خاص، جذابیت زیادی برای تماشاگران به وجود آورد.

می‌توان گفت تفاوت اصلی سالن سینمای استاندارد با سینماهای آی ‌مکس قطر صفحه نمایش و خود سالن است. همچنین در سالن‌های مخصوص دوربین‌های آی مکس از بلندگوهای پشت صفحه استفاده می‌شود و دائماً صندلی‌های استادیوم طوری تنظیم می‌شود که زاویه دید تماشاگر متفاوت باشد. در نهایت، فیلم‌های 70 میلی متری آی مکس از کیفیت بسیاری برخوردارند و اندازه تصاویر با فیلم‌های دیجیتال تفاوت دارد.

اما دوربین‌های آیمکس از کجا وارد بازار شدند؟ شرکت IMAX به عنوان یک شرکت کانادایی از سال 1986 مشغول به کار است و در حوزه تولید لنزهای با وضوح بالا، کدک‌های فیلم، پروژکتورها و تجهیزات سینما فعالیت می‌کند. به‌علاوه، براساس آمار جهانی تا ژوئن 2016، در 69 کشور 1102 سینمای آی مکس ساخته و مجهز به این فناوری شده‌اند.

ویژگی‌ها و مزایای فرمت آی مکس

همانطور که گفته شد، این دوربین‌ها از لنز‌های ویژه، حسگر‌های بزرگ و سیستم‌های صداگذاری پیشرفته استفاده می‌کنند تا تصاویر را با کیفیت بالا و صدای فراگیر به تماشاگران نشان دهند.

علاوه‌براین، سینماهای مخصوص تکنولوژی آی مکس نیز در برخی از کشورها وجود دارد. درواقع این امکان وجود دارد که فیلمی همچون اوپنهایمر هم در سینماهای عادی به نمایش دربیاید (قاعدتا پرده سینما و شیوه نمایش فیلم معمولی است) و هم می‌توان آن را در سینماها مخصوص آی مکس اکران کرد. در این صورت بهترین کیفیت فیلم پیش چشم تماشاگران پدیدار می‌شود و کلیه تکنیک‌ها و مقاصد کارگردان نمایان می‌گردد.

حال برای آنکه با ویژگی‌های سینماهای آی مکس و تفاوت‌های آن با سایر سینماهای عادی آشنا شوید، به نکات زیر توجه کنید:

اندازه صفحه نمایش: آی ‌مکس از پروژکتورهای بزرگ‌تر و صفحه‌های نمایش بزرگ‌تر استفاده می‌کند که به تماشاگران اجازه می‌دهد تجربه‌ی نمایش فیلم در یک محیط بزرگ و پانورامایی را داشته باشند.

تجربه تماشای بصری فراگیر: با استفاده از تکنولوژی‌های سه‌بعدی و پروژکتورهای بزرگ، تماشای فیلم‌ها در آی ‌مکس تجربه‌ای فراگیر و واقع‌گرایانه فراهم می‌کند.

صداگذاری پیشرفته: آیمکس از سیستم‌های صداگذاری پیشرفته استفاده می‌کند و این موضوع باعث تاثیرگذاری بیشتر و عمیق‌تر بر روی تماشاگران می‌گردد.

پانورامایی: صفحه ‌نمایش بزرگ آی مکس و موقعیت صندلی‌ها به گونه‌ای است که تجربه پانورامایی را به تماشاگران می‌دهد.

کیفیت تصویر: فرمت آی مکس از دوربین‌ها و پروژکتورهای پیشرفته استفاده می‌کند که وضوح و کیفیت تصویر را بسیار بالا می‌برد.

احساس نزدیکی به صحنه‌های فیلم: تماشای فیلم در آیمکس به خاطر پرده نمایش بزرگ و نزدیک بودن آن به تماشاگران، احساسی واقعی و متفاوت به حاضران در سالن ارائه می‌دهد.

تجربه نمایش سه‌بعدی: آی‌ مکس از تکنولوژی‌های سه‌بعدی پیشرفته استفاده می‌کند که تجربه بصری واقع‌گرایانه‌تری را ارائه می‌دهد.

* ذکر این نکته ضروری‌ست که فیلم‌های آی مکس هرکدام تجربه نمایش متفاوتی به بینندگان خود ارائه می‌دهند و این امر نیز به خاطر اندازه‌ی صفحه نمایش، سیستم صداگذاری، محتوا و فناوری‌های استفاده‌ شده در هر فیلم است.

معایب دوربین آی مکس

باوجود آنکه فیلم‌هایی که با تکنولوژی آیمکس تولید شده‌اند، تجربه متفاوتی برای مخاطبان خود رقم می‌زنند اما همه کارگردانان و تولیدکنندگان آثار تصویری از این دوربین‌ها استقبال نمی‌کنند و معمولا به سراغ دوربین‌های دیجیتال و فیلم‌های 35 میلی متری می‌روند. به‌علاوه صاحبان سینماها ترجیح می‌دهند تا از تکنولوژی‌های معمولی استفاده کنند تا در هزینه‌های خود صرفه‌جویی نمایند.

به بیان دیگر، سیستم‌های نمایش و صداگذاری پیشرفته‌ای که در آی ‌مکس استفاده می‌شوند، هزینه بالایی دارند که ممکن است برخی از سینماها نتوانند آن را اجرایی کنند. همچنین دوربین‌های آیمکس معمولا بزرگ هستند و فیلم‌های پهن و حجیمی دارند و به همین خاطر تهیه آن‌ها گران خواهد بود.

انواع پرده سینماهای سه بعدی آی مکس

معمولا سینماهای آی مکس به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:

دسته اول: این سینماها پرده نمایش بسیار بزرگی دارند. معمولا برای ساخت این بناها از صفحه‌های مستطیلی با ارتقاع 16 تا 30 متر استفاده می‌کنند تا یک تجربه فوق‌العاده را برای تماشاگران پدید آورند.

دسته دوم: این سینماها گنبدی شکل هستند و صفحه اصلی نمایش به شکل محدب است و فضای سالن را طوری گرفته است که تماشاگران مبهوت آن می‌شوند. سینماهای گنبدی آی مکس (فرانما) و حتی سینماهای معمولی‌تر آن به شکلی هستند که تمامی زاویه دید افراد حاضر در سالن را دربرمی‌گیرد و تصاویر فیلم بسیار طبیعی و نزدیک به نظر می‌آیند.

* شایان ذکر است؛ ممکن است بعضی از فیلم‌هایی که با دوربین‌های آی مکس فیلم‌برداری نشده‌اند، در سینماهای آی مکس به نمایش دربیایند. این کار در صورتی امکان‌پذیر است که فیلمی را که به شکل 35 میلی متری ساخته شده، روی حلقه فیلم‌های بسیار بزرگ و نایاب بکشند که آن‌‌ها حدود 10 برابر فیلم‌های عادی هستند.

البته فیلم‌هایی که از همان ابتدا از فیلم‌های 70 میلی متری استفاده می‌کنند، هنگام نمایش در سینماهای آی مکس چندین برابر بزرگ‌تر و شفاف‌تر دیده می‌شوند.

فیلم 70 میلی‌متری چیست؟

در طول این مقاله چندین بار به عبارت فیلم 70 میلی متری اشاره کردیم. اما این نوع فیلم چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟ وقتی تارانتینو فیلم جانگو آزادشده را می‌ساخت، در مصاحبه‌های خود باافتخار اعلام کرده بود که از فیلم‌های آنالوگ 70 میلی متری استفاده کرده است. فیلمی که یک سنجه فیلم پهن با وضوح زیاد برای عکس‌برداری متحرک است و عرض آن سه و نیم برابر بیشتر از سایر فیلم‌های سینمایی است.

باید بدانید که اکثر فیلم‌های دنیا از دوربین‌هایی با فیلم 35 میلی متری استفاده می‌کنند که هزینه و زحمت کمتری دارد و از کیفیت خوبی نیز برخوردار است؛ با این حال تفاوت کیفیت میان 70 میلی متری و 35 میلی متری بسیار بالاست.

حال در نسخه آی مکس آن، فیلم‌هایی که با دوربین‌های آی مکس تولید می‌گردند بر روی نوع خاصی از فیلم 70 میلی متری فیلم‌برداری می‌شوند.

نکته جالب توجه آن است که فیلم 70 میلی متری سال‌هاست که در صنعت سینما مورداستفاده قرار می‌گیرد و در آغاز عصر هنر هفتم تا چند دهه بعد نیز برای ساخت فیلم‌های حماسی و فاخر از این تکنولوژی استفاده می‌کردند. فیلم‌هایی همچون لورنس عربستان از این ویژگی برخوردار است.

درنهایت آنکه با گذشت زمان بیشتر از فیلم‌های 35 میلی متری استفاده شد و تهیه کنندگان و کارگردانان ترجیح می‌دادند به خاطر سبک بودن، راحت بودن حمل و جابه‌جایی تجهیزات و ارزان‌تر بودن از این مدل استفاده کنند.

فیلم اوپنهایمر چگونه ساخته شده است؟

باتوجه به آنکه این روزها همه جا درباره فیلم جدید نولان صحبت می‌کنند، خیلی مختصر و کوتاه به موارد فنی اوپنهایمر اشاره می‌کنیم.

این اثر با استفاده از ترکیبی از فیلم‌های بزرگ 65 میلی متری و 65 میلی متری IMAX فیلمبرداری شده و اولین فیلمی است که بخش‌های خاصی از آن از فیلم عکاسی سیاه و سفید IMAX استفاده شده است.

کریستوفر نولان در بیانیه‌ای که در وبسایت  IMAX.comمنتشر شده، گفته است:

فیلم IMAX تصاویر را زنده می‌کند؛ از وضوح و رنگ گرفته تا وضوح و کیفیت کلی، هیچ چیز در مقایسه با دوربین‌های فیلم IMAX وجود ندارد. درواقع فرمت فیلم IMAX استاندارد طلایی عکاسی متحرک است.

همچنین فقط در این سینماهای آی مکس سکانس‌هایی که با دوربین‌های فیلم IMAX گرفته شده‌اند، به صورت عمودی گسترش می‌یابند تا کل صفحه را پر کنند.

فیلم‌های سینمایی با فرمت IMAX

در چند دهه گذشته هالیوود از این تکنولوژی استفاده فراوانی کرده و چندین فیلم مشهور و محبوب نیز از دوربین‌های آیمکس استفاده کرده‌اند. حال در ادامه به معرفی برخی از این آثار سینمایی می‌پردازیم:

آواتار (Avatar): این فیلم علمی-تخیلی که در سال 2009 به کارگردانی جیمز کامرون ساخته شد، از جمله نخستین فیلم‌های آی مکس در تاریخ سینما به شمار می‌رود.

گراند بوداپست هتل (The Grand Budapest Hotel): این فیلم کمدی – درام در سال 2014 به کارگردانی وس اندرسون روانه سینماها گشت.

جنگ ستارگان: نیرو برمی‌خیزد (Star Wars: The Force Awakens): اپیزود هفتم از مجموعه محبوب جنگ ستارگان به صورت سه بعدی آی مکس در سینماها به نمایش درآمد.

جانگو آزادشده (Django Unchained): کوئنتین تارانتینو برای ساخت فیلم خود در سال 2012 از دوربین‌های آیمکس استفاده کرد تا تجربه بصری منحصربه فردی را به تماشاگرانش ارائه دهد.

انتقام‌جویان: پایان بازی (Avengers: Endgame): این فیلم ابرقهرمانی در سال 2019 به نمایش درآمد و به خاطر استفاده از تکنولوژی آی مکس توانست هیجانات متفاوتی را به تماشاگران منتقل کند.

شوالیه تاریکی (The Dark Knight): کریستوفر نولان در سال 2008 این فیلم را منتشر کرد و در بخش‌هایی از فیلم جذاب خود از این دوربین استفاده نمود.

شوالیه تاریکی برمی‌خیزد (The Dark Knight Rises): نولان در سال 2012 و در ادامه سه گانه بتمن خود باز هم دوربین‌های آی مکس را انتخاب کرد.

بین ستاره‌ای (Interstellar): می‌توان گفت نولان کارگردانی باشد که بیشترین استفاده را از دوربین‌های آیمکس در فیلم‌هایش کرده است. فیلم‌های دانکرک (Dunkirk) و انگاشته (Tenet) نیز از همین تکنولوژی بهره برده‌اند.

جوکر (Joker): تاد فلیپس در سال 2019 برای فیلم محبوب خود به بازی درخشان واکین فینیکس، از دوربین‌های آیمکس استفاده کرد.

حقایقی درباره فرمت آی مکس

• IMAX به عنوان یک شرکت تولید فیلم تجربی شروع به کار کرد. این موضوع نیز از نمایشگاه 1967 در مونترال آغاز شد، جایی که کارگردانان رومن کرویتور و گریم فرگوسن به بررسی سیستم‌های چند پروژکتوری و جامع فیلم روی صفحه پرداختند.
• عکاسی با دوربین های IMAX بسیار دشوار است. چراکه آن‌ها سنگین‌تر، پرسروصداتر و چالش‌برانگیزتر هستند.
• سختی کار برای فیلمسازان نیز به اینگونه است که برای مثال، به دلیل مقدار زیاد فیلم، دوربین تنها می‌تواند حدود سه دقیقه آن را نگه دارد. پس از آن، سازندگان فیلم باید قرقره‌ها را برای چند دقیقه دوباره بارگذاری کنند.
• اولین سالن نمایش دائمی IMAX هنوز در حال فعالیت است؛ سینمایی گنبدی شکل که در سال 1971 ساخته شد.

تشخیص فیلم‌های آی مکس

هنگام تماشای یک فیلم IMAX، می‌توانید تعیین کنید که کدام قسمت‌ها با دوربین‌های آیمکس گرفته شده‌اند، زیرا نسبت تصویر به طور ناگهانی به حالت مربع و عمودی تغییر می‌کند. با این حال، وقتی همان فیلم را روی یک صفحه نمایش غیر IMAX تماشا می‌کنید، قسمت بالایی و کناری تصویر رمزگذاری می‌شود و صحنه کامل را نمی‌بینید.

کلام آخر

در این مقاله تلاش کردیم تا با ابعاد گوناگون فیلم آی مکس آشنا شویم و بر روی امکاناتی که شرکت آیمکس ارائه می‌دهد مروری کوتاه داشته باشیم. اگر تجربه استفاده از این نوع دوربین‌ها را داشته‌اید و یا در سفرهای خارجی خود فیلمی را در سینماهای آیمکس تماشا کرده‌اید، حتما درمورد این تجارت با ما صحبت کنید و با ما به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول