در دنیای تجارت بین‌المللی، جابجایی کالا از طریق مرزهای مختلف، امری رایج و ضروری است. اما این فرآیند همواره با چالش‌ها و موانعی از قبیل تشریفات گمرکی و ضمانت‌های مالی همراه بوده است. کارنه تیر (TIR Convention) به عنوان یک سند معتبر و جهانی، به منظور تسهیل عبور و مرور کالا در حمل و نقل بین المللی زمینی و کاهش این چالش‌ها، در سال 1959 میلادی توسط اتحادیه بین‌المللی حمل و نقل جاده‌ای (IRU) معرفی شد.
اما کاربرد کارنه تیر TIR چیست و چه زمانی از آن استفاده می‌شود؟ چه مزایی در استفاده از دفترچه کارنه وجود دارد که کشورهای بسیاری از جمله ایران عضو کنوانسیون آن هستند؟ برای آن آشنایی کامل با آن پیدا کنید، با حمل سریع بین المللی پی اس پی همراه باشید.
آنچه در این مطلب می خوانید:
کارنه تیر چیست؟
کارنه تیر سندی گمرکی است که به عنوان ضمانت برای پرداخت عوارض و حقوق گمرکی کالا در کشور مقصد، به گمرک ارائه می‌شود. این سند، به حامل آن اجازه می‌دهد تا بدون نیاز به پرداخت عوارض و حقوق گمرکی در هر مرز کالا را از کشورهای مبدأ به کشور مقصد حمل کند.
به بیان دیگر وقتی یک تریلی حامل بار دارای دفترچه کارنه باشد، لازم نیست هنگام عبور از خاک کشورهایی که در مسیر رسیدن به مقصد هستند، رفع پلمپ شود و دوباره کارهای بازرسی انجام شود؛ فقط در کشور مبدا و مقصد تشریفات گمرکی انجام می‌شود.
چند دهه گذشته که خبری از این عهدنامه بین المللی نبود، صاحب کالا موظف بود باتوجه به قوانین هر کشوری که بارش از آن عبور می‌کند، مقداری پول یا ضمانت‌نامه‌ای را ارائه دهد و یا در اظهارنامه خود متعهد شود که محموله‌اش تا زمان مشخصی که در پروانه ترانزیت ثبت شده از مرزهای آن کشور عبور خواهد کرد. قاعدتا کلیه این امور بسیار وقت‌گیر و انرژی‌بر هستند.
انواع کارنه تیر
به طور کلی دو نوع کارنه تیر وجود دارد که خوب است با آن‌ها و کاربردهایشان آشنا باشید:
کارنه تیر CPD
CPD مخفف Carnet de Passages en Douane است و برای حمل و نقل کالا از کشور مبدأ به کشور مقصد استفاده می‌شود. کارنه دوپاساژ به عنوان نوعی گذرنامه فقط یک بار قابل استفاده است و اعتباری یک ساله دارد.
درواقع کارنه دو پاساژ برای خودروهای سواری شخصی است که قصد سفر به کشوری خارجی دارند و دیگر نمی‌خواهند در گمرک مرزی هر کشور اظهارنامه‌ای را پر کنند و تحت بازرسی‌های گمرکی قرار بگیرند.
کارنه تیر ATA
ATA مخفف Admission Temporaire/Temporary Admission است و برای ورود موقت کالا به یک کشور برای نمایشگاه، بازار، آزمایش و اهداف مشابه استفاده می‌شود. در این مدل کارنه تیر در مدت اعتباری مشخص و چندین بار کاربرد دارد و دارای اعتبار یک ساله و قابل تمدید است.
علاوه بر دو نوع اصلی که برایتان نام بردیم، دو نوع فرعی کارنه تیر نیز وجود دارد:
کارنه تیر EUC/CPD
برای حمل و نقل کالا در منطقه اتحادیه اروپا استفاده می‌شود و دارای اعتبار یک سال است.
کارنه تیر TIR-E
برای حمل و نقل کالا در منطقه توافقنامه TIR استفاده می‌شود و اعتباری یک ساله دارد.
نکته: انتخاب نوع مناسب کارنه تیر به عوامل مختلفی از قبیل مسیر حمل بار، نوع کالا و هدف از حمل و نقل بستگی دارد. در اینجا چند مثال از کاربردهای مختلف کارنه تیر برایتان آوردیم تا درک بهتری از موضوع پیدا کنید:
مثال یک: یک شرکت ایرانی قصد دارد کالایی را به کشور آلمان حمل کند. این شرکت می‌تواند برای تسهیل عبور و مرور کالا در مرزها از کارنه تیر CPD استفاده کند.
مثال دو: یک شرکت فرانسوی قصد دارد کالایی را در نمایشگاهی در کشور چین به نمایش بگذارد. این شرکت می‌تواند برای ورود موقت کالا به چین از کارنه تیر ATA استفاده کند.
مثال سه: یک شرکت ترکیه‌ای قصد دارد کالایی را از کشور آلمان به کشور روسیه حمل کند. این شرکت می‌تواند برای حمل و نقل کالا در منطقه توافقنامه TIR از کارنه تیر TIR-E استفاده کند.
مزایای استفاده از کارنه تیر
از سال 1959 که این کنوانسیون شکل گرفت، اعضای آن اهدافی را در نظر داشتند تا حمل و نقل بین المللی بسیار ساده‌تر و راحت‌تر انجام شود. خوب است شما نیز با مزایا و کاربرد کارنه تیر آشنا شوید و برای تهیه آن اقدام کنید.
کاهش تشریفات گمرکی: با استفاده از کارنه تیر TIR، نیازی به ارائه ضمانت‌های مالی در هر مرز نیست و تشریفات گمرکی به طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. این موضوع به تسریع در فرآیند حمل و نقل کمک می‌کند.
کاهش هزینه‌ها: با کمک این سند دیگر نیازی به پرداخت عوارض و حقوق گمرکی در هر کشور نیست و هزینه‌های مربوط به ضمانت‌های مالی نیز کاهش می‌یابد.
امنیت و ضمانت: کارنه تیر، سندی معتبر و شناخته شده در سطح بین‌المللی است و امنیت و ضمانت لازم برای حمل و نقل کالا را فراهم می‌کند.
سهولت در حمل و نقل: با استفاده از TIR Convention، حمل بار زمینی دشواری‌های محدودتری دارد و چه صاحب کالا، چه شرکت حمل‌ونقل و چه کشورهایی که در این موضوع دخیل هستند، چالش‌های کمتری را تجربه خواهند کرد.
کارنه تیر در ایران
در سال 1363 اتاق بازرگانی و صنایع و معادن به عنوان مؤسسه صادرکننده و ضامن کارنه تیر تعیین شد و ایران به کنوانسیون کارنه تیر اضافه گردید.
نحوه استفاده از کارنه تیر
برای استفاده از کارنه تیر، باید به اتاق بازرگانی ایران مراجعه کنید تا با دریافت ضمانت‌های لازم، دفترچه تیر را برای شما صادر کنند. پس از آن شما به عنوان صاحب کالا موظف هستید کارنه تیر را به همراه سایر اسناد مربوط به حمل بار، در تمام مراحل حمل‌ونقل به مقامات گمرکی ارائه دهید.
علاوه‌براین، وقتی کنوانسیون تیر برای وسیله نقلیه مربوطه اجازه صدور دفترچه تیر را می‌دهد، خودرو پس از بارگیری باید در گمرک کشور مبدا حضور پیدا کند تا بازرسی و کنترل‌های لازم انجام شود. پس از پلمپ کردن همه چیز، پلاک‌های مستطیل شکلی با علامت TIR در جلو و عقب ماشین قرار می‌گیرند تا هنگام حرکت و در مسیر همه متوجه آن شوند.
تفاوت کارنه تیر و CMR
کارنه تیر و CMR دو سند مهم در حمل و نقل بین‌المللی کالا هستند که هر کدام کارکرد و اهداف متفاوتی دارند. در ادامه به بررسی تفاوت‌های این دو سند می‌پردازیم:
- هدف:
- کارنه تیر:تسهیل عبور و مرور کالا در مسیرهای بین‌المللی و کاهش تشریفات گمرکی
- CMR:تعیین مسئولیت‌ها و تعهدات طرفین در قرارداد حمل و نقل بین‌المللی کالا
- ضمانت:
- کارنه تیر:ضمانت برای پرداخت عوارض و حقوق گمرکی کالا در کشور مقصد
- CMR:ضمانتی برای پرداخت خسارات در صورت آسیب دیدن یا گم شدن کالا ارائه نمی‌دهد.
- نوع سند:
- کارنه تیر: سندی گمرکی برای کالاهای تجاری و غیرتجاری
- CMR: سندی تجاری و برای کالاهای تجاری
- کاربرد:
- کارنه تیر: برای حمل و نقل کالا در مسیرهای بین‌المللی با تریلی و کامیون
- CMR: برای حمل و نقل کالا در مسیرهای بین‌المللی با هر نوع وسیله نقلیه (زمینی، دریایی، هوایی)
مثالی کوتاه برای درک بهتر تفاوت‌های این دو سند: فرض کنید یک شرکت ایرانی قصد دارد کالایی را به کشور آلمان ارسال کند. این شرکت می‌تواند برای تسهیل عبور و مرور کالا در مرزها از کارنه تیر استفاده کند. همچنین برای تعیین مسئولیت‌ها و تعهدات طرفین در قرارداد حمل و نقل، CMR را تنظیم و امضا کند.
چه مدارکی برای دریافت کارنه تیر لازم است؟
مجوز فعالیت در زمینه حمل و نقل بین‌المللی، گواهی عدم سوء پیشینه، ضمانت بانکی یا سایر ضمانت‌های معتبر و سایر اسناد و مدارک هویتی برای این کار لازم است.
از طرف دیگر، اتاق صنایع، معادن و بازرگانی ایران شرایطی را فراهم کرده و سرویس فوریت کارنه تیر را راه انداخته است. درصورتیکه برای دریافت این سند و سایر موضوعات سوالی دارید می‌توانید از طریق تلفن، نمابر و ایمیل با آن‌ها درارتباط باشید.
کارنه تیر چه مشخصاتی دارد؟
کارنه تیر شامل صفحه روی جلد سند، مانیفست زرد رنگ کالای غیر گمرکی، یک جفت وله‌های سفید و سبز، گزارش تائید شده و جلد آخر با ته چک جدا شدنی است.
البته تعداد برگه‌‌های دفترچه تیر بر حسب تعداد کشورهای واقع بین مبدأ و مقصد کالا مشخص می‌شود. به‌صورت قانونی نیز حداقل 6 و حداکثر 20 برگ را نیز داراست. از طرفی این صفحات دارای شماره‌های یک و دو هستند که آن‌ها را اصطلاحاً وله (volet) می‌نامند و بر روی آن‌ها تمام مشخصات کالا ذکر می‌شود.
حتما بخوانید: آشنایی با انواع بارنامه در حمل و نقل بین المللی
در چه شرایطی ممکن است کارنه تیر ضبط شود؟
- عدم ارائه کارنه تیر در مراحل مختلف حمل و نقل
- عدم تطابق کالا با مشخصات درج شده در کارنه TIR
- عدم پرداخت عوارض و حقوق گمرکی در کشور مقصد
- عدم رعایت سایر قوانین و مقررات مربوط به دفترچه تیر
نکات مهم در خصوص کارنه تیر
- کارنه تیر فقط برای کالاهای تجاری قابل استفاده است.
- کارنه تیر برای تمام کشورهای عضو اتحادیه بین‌المللی حمل و نقل جاده‌ای (IRU) معتبر است.
- باوجود کارنه تیر، هر کشور قوانینی در حوزه‌های بهداشتی و امنیتی دارد و گاهی اوقات نظارت‌هایی بر روی وسیله نقلیه انجام می‌شود.
نتیجه‌گیری
کارنه تیر و کنوانسیون آن به عنوان سندی مفید و کارآمد، در تسهیل حمل و نقل زمینی کالا در مسیرهای بین‌المللی و کاهش چالش‌ها و موانع این فرآیند، نقشی کلیدی ایفا می‌کند. استفاده از دفترچه تیر می‌تواند به کاهش هزینه‌ها بسیار کمک کند و سرعت حمل بار را بسیار بالا ببرد.
با توجه به مزایای متعددی که کارنه تیر ارائه می‌دهد، توصیه می‌شود که صادرکنندگان و حاملان کالا در معاملات بین‌المللی خود از این ابزار مفید استفاده کنند.
سوالات متداول
چه کسی می‌تواند از کارنه تیر استفاده کند؟
تمام شرکت‌ها و افراد حقیقی و حقوقی که در زمینه حمل و نقل بین‌المللی کالا فعالیت می‌کنند، می‌توانند از کارنه تیر استفاده کنند.
چه کالاهایی را می‌توان با کارنه تیر حمل کرد؟
تمام کالاهای تجاری به استثنای کالاهای خطرناک، کالاهای فاسد شدنی و کالاهای ممنوعه را می‌توان با کارنه تیر حمل کرد.
هزینه استفاده از کارنه تیر چقدر است؟
مقدار هزینه‌ها به ارزش کالا، مسیر حمل و نقل و مدت اعتبار دفترچه تیر بستگی دارد. اما کنوانسیون کارنه تیر با برآورد عوامل مربوطه به صورت سالانه هزینه مربوط به دفترچه تیر را در حمل و نقل مربوط به هر کشور برآورد کرده و به آن کشور ابلاغ می‌کند. ایرانیان نیز باید براساس نرخ دلار در ایران هزینه‌ها را بپردازند.
