مهم ترین اصطلاحات گمرکی که باید بدانید

آشنایی با اصطلاحات گمرکی یکی از موضوعات مهمی است که هر تاجر و بازرگانی پیش از ورود به دنیای تجارت و آغاز مراحل واردات و صادرات باید با آن آشنا باشد. آشنایی با این اصطلاحات باعث سهولت هر چه بیشتر معاملات بازرگانی می‌شود و به تجار کمک می‌کند تا ضمن ارتباط راحت‌تر با یکدیگر طی انجام امور گمرکی و ترخیص کالا با مشکل روبه‌رو نشوند.

پس اگر می‌خواهید در تجارت بین‌الملل موفق باشید و مهم‌ترین اصطلاحات گمرکی تجارت را  بشناسید این مطلب را تا انتها بخوانید. در این مطلب برخی از رایج‌ترین اصطلاحات در این زمینه را بررسی می‌کنیم.

مهم‌ترین اصطلاحات گمرکی 

اصطلاحات گمرکی شامل موارد بسیاری می‌شود. در این بخش به بررسی برخی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین این اصطلاحات می‌پردازیم.

تشریفات گمرکی چیست؟

تشریفات گمرکی (Customs Clearance Formalities) به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که تجار و بازرگانان یا نماینده آنها برای ترخیص کالا از گمرک بایستی انجام دهد. این تشریفات شامل ارائه اظهارنامه گمرکی، احراز هویت، ارزیابی گمرک و ترخیص کالا است.

در مقاله دیگری به طور کامل تشریفات گمرکی و مراحل آن توضیح داده شده است، برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه مقاله  تشریفات گمرکی را مطالعه نمایید.

حقوق و عوارض گمرکی چیست؟

حقوق و عوارض گمرکی که در تجارت بین‌المللی با نام customs duty شناخته می‌شود یکی از دیگر اصطلاحات مهم گمرکی است. بر اساس قانون امور گمرکی، حقوق گمرکی به وجوهی گفته می‌شود که میزان آن باتوجه‌به جدول تعرفه گمرکی ضمیمه این قانون تعیین و دریافت می‌شود.

عوارض گمرکی نیز نوعی مالیات غیرمستقیم محسوب می‌شود که هنگام تجارت بین‌المللی و برای ورود قانونی کالا به کشور پرداخت می‌شود.

ترخیص‌کار گمرک چه کسی است؟

بر اساس قانون امور گمرکی ترخیص کار شخص یا شرکتی است که از طرف صاحب کالا وکالت داشته و کلیه امور گمرکی مربوط به ترخیص را به نام صاحب کالا انجام می‌دهد. وظیفه ترخیص کار شامل انجام مراحل و فرایندهای گمرکی برای ترخیص کالاها است. این شخص یا شرکت با مراجعه به گمرک و ارائه اسناد و اطلاعات لازم، مانند فاکتورها، بارنامه‌ها و سایر مدارک مربوطه، ترتیبات لازم را برای ترخیص کالا از گمرک انجام می‌دهد.

کوتاژ چیست؟

کوتاژ (Cottage) یک شماره هشت‌رقمی یکتا و منحصربه‌فرد است که بعد از اظهار کالا در سامانه epl اختصاص داده می‌شود. این شماره شناساگر کالا در گمرک است و برای پیگیری صفر تا صد مراحل ترخیص، پیگیری مجوزها، بازبینی کالا بعد از خروج و اعتراض یا شرکت در کمسیون گمرکی به آن نیاز است.

شماره‌ سریال کوتاژ و سریال اظهارنامه از نام‌های دیگر این اصطلاح گمرکی است.

پروانه سبز گمرکی چیست؟

پروانه سبز گمرکی که به آن برگ سبز نیز گفته می‌شود سندی لازم و ضروری برای ترخیص کالا از گمرک است. این سند برای هر کالای وارداتی و صادراتی به‌صورت مجزا صادر می‌شود و نشان می‌دهد که کالا توسط ارزیابان گمرکی مورد بررسی قرار گرفته است و برای خروج از گمرک مشکلی ندارد؛ به عبارتی پروانه سبز گمرکی مجوز ترخیص کالا از گمرک است.

برای استعلام این پروانه بازرگانان باید از طریق سامانه تجارت فرامرزی اقدام نمایند.

قبض انبار گمرکی چیست؟

قبض انبار (Warehouse Bill) رسیدی است که پس از دریافت کالا برای نگهداری در انبار، توسط انبار‌دار صادر می‌شود. این سند گواهی می‌کند که انباردار در تاریخ مشخصی کالاهایی با مشخصات خاص را تحویل گرفته و وارد انبار کرده است.

محل انبار، تاریخ صدور رسید، نوع ذخیره‌سازی در انبار و هزینه‌های رسیدگی، امضای انباردار، نوع و تعداد بسته، نام شرکت حمل، مدت‌زمان نگهداری کالا برخی از اطلاعات مهمی است که در این سند ثبت می‌شود.

در حال حاضر این سند به دو صورت دستی و الکترونیکی صادر می‌شود.

دموراژ چیست؟

دموراژ یا “Demurrage”، در حمل‌ و نقل دریایی، به هزینه‌ای اشاره دارد که نماینده شرکت حمل در کشور مقصد بابت تأخیر در تحویل محموله از تحویل‌گیرنده آن دریافت می‌کند. دموراژ معمولاً به‌صورت روزانه محاسبه می‌شود و بر اساس تعداد روزهایی که کشتی در بندر باقی می‌ماند، تعیین می‌شود. معمولاً در قراردادهای حمل‌ونقل دریایی، یک مهلت مشخص برای تخلیه یا بارگیری کشتی در نظر گرفته می‌شود. اگر کشتی در این مهلت توانایی تخلیه یا بارگیری را نداشته باشد و در بندر به تأخیر بیفتد، دموراژ به‌عنوان جریمه به‌صورت روزانه اعمال می‌شود.

مقادیر دموراژ بر اساس متغیرهای مختلفی مانند اندازه کشتی، نوع بندر، نوع بار و قراردادهای حمل‌ونقل تعیین می‌شود. هدف از اعمال دموراژ، تشویق به تسریع در فرایند تخلیه و بارگیری است تا منابع و زمان بندرها بهینه‌تر مدیریت شود و تأخیرهای غیرضروری کاهش یابد.

سود بازرگانی چیست؟

سود بازرگانی بخشی از حقوق ورودی گمرک است که بازرگانان پیش از ترخیص کالا از گمرک باید نسبت به پرداخت آن اقدام نمایند. میزان این سود سالانه توسط دولت تعیین می‌گردد و مأمور اخذ آن از نیز اداره گمرک است. سود بازرگانی که نوعی مالیات غیرمستقیم نیز در نظر گرفته می‌شود، می‌تواند بر اساس وزن، حجم یا تعداد کالا دریافت شود که در گمرک سنجش بر اساس وزن عمدتاً مرسوم‌تر است.

هزینه‌های گمرکی چیست؟

هزینه‌های گمرکی (Customs costs) از دیگر اصطلاحات گمرکی مهم است و به وجوهی گفته می‌شود که برای تخلیه، باربری، بارگیری، انبارداری، بدرقه کالا، آزمایش، تعرفه‌بندی و خدمات فوق‌العاده توسط گمرک از تجار و بازرگانان دریافت می‌شود. میزان این هزینه‌ها در ایران توسط هیئت وزیران تعیین می‌شود.

لازم به ذکر است که مقدار و نوع هزینه‌های گمرکی بستگی به قوانین و مقررات هر کشور ممکن است متفاوت باشد؛ بنابراین  تجار می‌بایست قبل از واردات یا صادرات کالاها درباره این هزینه‌ها اطلاعات کسب نمایند.

ترخیصیه چیست؟

ترخیصیه (Delivery order)  سندی است از طریق آن صاحب کالا یا نماینده آن می‌تواند کالا را از گمرک تحویل بگیرد و امور مربوط به تشریفات گمرکی را انجام دهد. مشخصات گیرنده، شماره بارنامه و تاریخ صدور، تعداد و نوع بسته‌بندی، شرح کالا، وزن خالص کالا، شرکت حمل‌و‌نقل، وسیله حمل و فهرست کل بار برخی از اطلاعات مهمی است که در این سند ثبت می‌شود.

شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی وظیفه دارند پیش از آغاز مراحل ترخیص کالا، نسبت به صدور ترخیصیه اقدام نمایند.

پکینگ لیست چیست؟

پکینگ لیست یا همان Packing list فهرستی جدول‌بندی شده است که توسط فروشنده کالا صادر شده و اطلاعات کاملی از مرسوله از قبیل نوع بسته‌بندی، تعداد بسته‌ها، ابعاد بسته، وزن خالص و ناخالص، مشخصات فروشنده و خریدار (نام، آدرس، شماره‌تلفن)، شماره و تاریخ صدور فاکتور و صدور قرارداد، نحوه پرداخت، شرح کالا، مشخصات کالا، کشور و محل بارگیری در آن ثبت می‌شود.

فهرست عدل‌بندی، برگه‎ بسته‌بندی، برگه تحویل از دیگر نام‌هایی است که در تجارت بین‌المللی اشاره به پکینگ لیست دارد.

اظهارنامه گمرکی چیست؟

اظهارنامه گمرکی (Custom Declaration) از اسناد مهم برای آغاز امور گمرکی مربوط به ترخیص کالا است. از طریق این سند کالا به گمرک معرفی می‌شود و پذیرش کالا در گمرک تنها از طریق این سند صورت می‌گیرد.

بارنامه، ترخیصیه، پکینگ لیست، پروفرما، کارت بازرگانی، بیمه‌نامه، مجوزهای قانونی و غیره برخی از مدارکی است  که صاحب کالا یا نماینده قانونی وی برای ثبت اظهارنامه به آن نیاز دارند.

لازم به ذکر است که ترخیص کالا بدون ارائه اظهارنامه یکی از تخلفات گمرکی محسوب می‌شود.

پته گمرکی چیست؟

پته گمرکی (Permit) از اصطلاحات گمرکی و اسناد بازرگانی مهم است که از آن برای ترخیص کالا بدون نیاز به ثبت سفارش استفاده می‌شود. البته استفاده از پته گمرکی برای ترخیص کالا از گمرک شرایطی دارد و تنها زمانی می‌توان از پته برای ترخیص کالا استفاده کرد که کالا چه از نظر وزن و چه از نظر تعداد تجاری نباشد و برای استفاده در کارخانه‌های تولیدی یا مؤسسات تحقیقاتی به کشور وارد شده باشد.

اگر می‎‌خواهید اطلاعات بیشتری درباره این سند گمرکی به دست آورید حتماً سری به مقاله «پته گمرکی» بزنید.

پروفرما چیست؟

پروفرما (Performa Invoice) که با نام‌های پیش‌فاکتور و اینویس نیاز شناخته می‌شود، از ابتدایی‌ترین اسناد در حمل‌ونقل و تجارت بین‌الملل است که وارد‌کننده یا خریدار برای آغاز نمودن مراحل واردات از فروشنده تقاضا صدور آن را می‌نمایند. مشخصات کامل فروشنده و خریدار، مبدأ کالا، زمان تحویل کالا، شرایط پرداخت، نوع و تعداد کالا، قیمت واحد و کل، مقصد نهایی کالا، ابعاد کالا و وزن خالص و ناخالص کالا از جمله اطلاعاتی است که در این سند درج می‌شود.

ترانشیب چیست؟

ترانشیپ (Transshipment) یکی از دیگر اصطلاحات گمرکی رایج است. این اصطلاح زمانی استفاده می‌شود که به دلیل محدودیت‌های قانونی کشورها، کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و یا محدودیت‌های حمل‌ونقل هیچ مسیر مستقیمی برای حمل به مقصد اصلی وجود نداشته باشد و محموله ابتدا به مقصد میانی و سپس به مقصد اصلی حمل شود. پس زمانی که برای حمل بار دو مقصد انتخاب شده باشد حمل‌ونقل به روش ترانشیپ صورت‌گرفته است.

کالای ضبط شده در گمرک چیست؟

کالای ضبط شده در گمرک (Customs seized goods) به کالای ممنوع‌الورودی گفته می‌شود که به‌صورت غیرمجاز به کشور وارد شده و توسط گمرک ضبط شده باشد. درصورتی‌که کالا ممنوع‌الورود نباشد؛ اما برای ترخیص به‌موقع آنها اقدامات لازم صورت نگیرد، کالا توسط گمرک ضبط خواهد شد. کالاهای ضبط شده در گمرک به یکی از سه روش حراج، مزایده و خرده‌فروشی به فروش می‌رسند.

کالای تجاری در گمرک چیست؟

کالای تجاری (Commercial good) به کالاهایی گفته می‌شود که به تشخیص گمرک باهدف فروش به کشور وارد یا از آن خارج شده باشد. فرقی نمی‌کند که کالا به همان شکل به فروش برسد تا پس از انجام عملیات تولیدی، تفکیک و بسته‌بندی به فروش برسد درهرصورت از آن جا که هدف واردات یا صادرات فروش کالاست، کالا به‌عنوان کالای تجاری شناخته می‌شود.

کالای متروکه در گمرک چیست؟

کالای متروکه (Abandoned goods) به کالایی گفته می‌شود که صاحب کالا بنا به دلایل گوناگونی از قبیل ناتوانی در پرداخت هزینه‌های گمرکی، تأخیر در ارائه اسناد و مدارک گمرکی و غیره نتواند ظرف مدت‌زمان قانونی تعیین شده از سوی گمرک نسبت به ترخیص و انجام تشریفات گمرکی اقدامات لازم را انجام دهد.

در صورتی که صاحب کالای متروکه برای خروج کالا از گمرک اقدام نکند، کالا به یکی از سه روش حراج، مزایده کتبی و خرده‌فروشی توسط گمرک به فروش خواهد رسید.

کالای مرجوعی در گمرک چیست؟

کالای مرجوعی (Reference goods) به کالایی گفته می‌شود که پس از ورود به کشور بنا به دلایلی از قبیل وجود مشکل در بخشی از کالا، آسیب‌دیدن کالا، مغایرت کالا و یا موارد دیگر بایستی اقدامات لازم نسبت به مرجوع آن صورت گیرد.

درصورتی‌که کالا برای واردات موقت وارد کشور شده باشد، در پایان مهلت ورود بایستی از کشور خارج شود. چنین کالایی نیز جز کالاهای مرجوعی شناخته می‌شود.

بیجک گمرکی چیست؟

بیجک گمرکی از اسناد لازم برای ترخیص کالا از گمرک است که بایستی در زمان خروج کالا از گمرک و تخلیه از انبارهای گمرکی ارائه شود. جلوگیری از قاچاق کالا و ردگیری و پیگیری بهتر کالا از کاربردهای این سند است.

بر روی این اطلاعات گوناگونی از قبیل تاریخ صدور بیجک، گمرک مبدأ و مقصد، مشخصات حمل‌کننده، شماره سریال پروانه و یک بارکد ثبت شده است. دستگاه‌های ذی‌ربط از طریق اسکن این بارکد می‌توانند به اطلاعات کامل‌تری از کالا دست پیدا نمایند.

کلام آخر 

اصطلاحات گمرکی از موضوعات مهمی است که کلیه تجار و بازرگانان پیش از آغاز مراحل واردات و صادرات باید با آن آشنا باشند. باتوجه‌به اهمیت این موضوع در این مطلب به بررسی برخی از مهم‌ترین اصطلاحات گمرکی پرداختیم.

درصورتی‌که نیاز به راهنمایی بیشتر در زمینه امور گمرکی دارید یا می‌خواهید سفارش‌ خود را در زمینه ترخیص کالا و حمل‌ونقل بین‌المللی ثبت کنید می‌توانید از طریق تماس با شماره 02142281 با مشاوران ما ارتباط برقرار نمایید.

سوالات متداول