خطرات و ریسک های صادرات

جهان تجارت بین‌الملل، دریایی پهناور و پرماجرا است که فرصت‌های بی‌شماری را برای صادرکنندگان به ارمغان می‌آورد. اما این سفر، بدون چالش و خطر نیست. صادرات کالا نیز مانند هر کار دیگری با ریسک‌های متعددی همراه است که می‌تواند سودآوری و حتی بقای یک کسب‌وکار را به مخاطره اندازد.

در این مقاله، به بررسی مهم‌ترین خطرات و ریسک های صادرات می‌پردازیم. آگاهی از این خطرات، اولین قدم برای مدیریت و غلبه بر آن‌ها و در نهایت، دستیابی به موفقیت در تجارت جهانی است.

گفتنی‌ست، شرکت پست سریع بین المللی پی اس پی به طور ویژه در حوزه صادرات و واردات کالا، حمل و نقل بین المللی و ترخیص کالا از گمرک فعالیت می‌کند. در صورت کسب اطلاعات بیشتر با شماره 02142281 تماس بگیرید.

آشنایی با خطرات و ریسک های صادرات

فکرش را بکنید که تولیدکننده برخی از محصولات کشاورزی هستید و یا کارگاهی دارید که انواع قطعات و ابزارآلات را تولید می‌کند. شرایط کاری‌تان به شکلی است که امکان صادرات به دبی وجود دارد. پس دست به کار می‌شوید و کارت بازرگانی خود را دریافت می‌کنید، مراحل صادرات را آرام آرام طی می‌کنید اما ناگهان به خاطر نوسانات ارزی همه برنامه‌هایتان بهم می‌ریزد و نمی‌توانید سرمایه لازم برای ادامه کار را تهیه کنید. در چنین شرایطی تجارت شما شکست می‌خورد.

اما چگونه می‌توان مدیریت ریسک داشت؟ آیا امکان آن وجود دارد تا پیش از انجام کار عوامل مختلف و اثرگذار بر این موضوع را سنجید؟ به صورت کلی چند ریسک و چالش اصلی بر سر راه صادرکنندگان وجود دارد؟

ریسک های سیاسی

بی‌ثباتی سیاسی را می‌توان یکی از ریسک های صادرات کالا در حوزه سیاست داخلی و بین المللی دانست. ناآرامی‌های سیاسی، تحریم‌ها و تغییرات ناگهانی در قوانین و مقررات دولتی می‌توانند بر تجارت بین‌المللی و صادرات کالا تأثیر منفی بگذارند و یک بازار صادراتی را به بازارهای خطرناک در صادرات تبدیل کنند.

از آن بدتر وقوع جنگ یا درگیری در کشور مقصد صادرات می‌تواند منجر به لغو قراردادها، اختلال در زنجیره تامین و افزایش هزینه‌ها شود.

برای مثال، در سال 2018، ایالات متحده تحریم‌های جدیدی را علیه ایران اعمال کرد که منجر به افزایش تعرفه‌ها و محدودیت‌های تجاری برای شرکت‌های ایرانی شد. این امر ریسک قابل توجهی را برای صادرکنندگان ایرانی به وجود آورد، زیرا آنها با مشکلاتی مانند یافتن خریداران جدید، افزایش هزینه‌های حمل و نقل و کاهش تقاضا برای کالاهای خود مواجه شدند.

البته گاهی اوقات توافقات سیاسی نیز می‌تواند شرایط را کمی بهتر کند؛ مثلا هنگام توافق هسته‌ای بین ایران و کشورهای 1+5 که منجر به لغو برخی تحریم‌ها علیه ایران شد، فرصت‌های جدیدی برای صادرات کالا از ایران به وجود آمد، اما همچنان ریسک‌های سیاسی قابل توجهی برای صادرکنندگان ایرانی باقی ماند، آن هم به دلیل تنش‌های مداوم بین ایران و ایالات متحده و نگرانی از اعمال مجدد تحریم‌ها.

ریسک های اقتصادی

نوسانات نرخ ارز از اصلی‌ترین مشکلات صادرکنندگان ایرانی است. زمانیکه این اتفاق رخ می‌دهد و ارزش پول ملی سقوط می‌کند، سودآوری کار به شدت کاهش می‌یابد. علاوه‌براین، رکود اقتصادی در کشور مقصد صادرات می‌تواند منجر به کاهش تقاضا برای کالاهای صادراتی و ضرر و زیان برای صادرکنندگان شود و از آن طرف نیز افزایش تورم نیز باعث مشکلات متعددی می‌شود.

برای مثال در سال 2018، نرخ تورم در ایران به طور قابل توجهی افزایش یافت که منجر به کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان و کاهش تقاضا برای کالاهای داخلی و خارجی شد. این امر ریسک قابل توجهی را برای صادرکنندگان ایرانی به وجود آورد، زیرا آنها با مشکلاتی مانند کاهش فروش، افزایش هزینه‌های تولید و از دست دادن سهم بازار خود مواجه شدند.

اگر بخواهیم یک نمونه بین المللی در خصوص ریسک های صادرات بزنیم، باید به شیوع ویروس کرونا در سال 2020 اشاره کنیم. شیوه کووید منجر به رکود اقتصادی جهانی شد که تقاضا برای کالاهای صادراتی را به طور قابل توجهی کاهش داد. این امر به ضرر بسیاری از صادرکنندگان در سراسر جهان بود، زیرا آنها با مشکلاتی مانند لغو سفارشات، کاهش قیمت‌ها و مازاد تولید مواجه شدند.

ریسک های عملیاتی

مشکلات حمل و نقل بین المللی همچون تاخیر در حمل و ارسال بار، گم شدن کالاها، آسیب دیدن کالاها در حین حمل و نقل و سایر مشکلات لجستیکی از جمله ریسک های صادرات است که ضرر زیادی برای تجار به وجود می‌آورد.

از سوی دیگر، قوانین و مقررات گمرکی پیچیده، بروکراسی اداری و فساد در برخی کشورها می‌تواند فرآیند صادرات کالا را دشوار و پرهزینه کند.

درنهایت عدم تطابق کالاهای صادراتی با استانداردها و مقررات فنی کشور مقصد صادرات می‌تواند منجر به مرجوع شدن کالاها، جریمه و یا حتی ممنوعیت صادرات شود.

برای مثال در سال 2021، به دلیل کمبود کانتینر و اختلالات در زنجیره تامین جهانی، هزینه‌های حمل و نقل دریایی به طور قابل توجهی افزایش یافت. این امر ریسک قابل توجهی را برای صادرکنندگان به وجود آورد، زیرا آنها با مشکلاتی مانند افزایش هزینه‌های صادرات، کاهش سودآوری و از دست دادن رقابت‌پذیری در بازارهای بین‌المللی مواجه شدند.

ریسک های اعتباری

عدم تمایل یا ناتوانی خریداران در پرداخت وجه کالاهای صادراتی می‌تواند به صادرکنندگان ضرر و زیان مالی قابل توجهی وارد کند. به همین خاطر یافتن مشتری معتمد و بستن قرارداد تجاری مطمئن بسیار اهمیت دارد و باید تجار حتما با کارشناسان حقوقی نیز درارتباط باشند.

به‌علاوه افزایش نرخ بهره‌های بانکی و سایر هزینه‌ها و تعرفه‌های گمرکی در کشور صادرکننده می‌تواند هزینه‌های تامین مالی صادرات را افزایش دهد و سودآوری را کاهش دهد.

متاسفانه ایران با ریسک های اعتباری و مالی بیشتری درگیر است؛ تحریم‌های بانکی ایران در سراسر دنیا و ممنوعیت مبادلات مالی برای جابه‌جایی پول کار را برای صادرکنندگان سخت کرده است.

مثلا فکرش را بکنید یک شرکت صادرکننده ایرانی به دلیل تحریم‌های بانکی، امکان دریافت وجه از یک خریدار خارجی در کشور مقصد صادرات را از دست بدهد. این امر ریسک قابل توجهی را برای این شرکت به وجود می‌آورد، زیرا آنها با مشکلاتی مانند نقدینگی، عدم توانایی پرداخت حقوق کارکنان و تعهدات مالی خود مواجه می‌شوند.

ریسک های مربوط به قوانین و مقررات

تغییرات ناگهانی در قوانین و مقررات صادرات در کشور مبدا یا کشور مقصد صادرات می‌تواند تمامی برنامه‌ریزی‌ها را مختل کند و صادرکنندگان را دچار چالش‌های متعددی نماید.

اعمال مقررات ضد دامپینگ و ضد یارانه توسط کشور مقصد صادرات می‌تواند منجر به افزایش تعرفه‌ها و هزینه‌ها شود. این مقررات نیز به معنای آن است که یک کالای خارجی به قیمتی کمتر از ارزش عادی آن در کشور صادرکننده به بازار داخلی وارد شود و کسب و کار تولیدکنندگان داخلی را تهدید کند.

در خصوص ریسک های صادرات که مربوط به قوانین است می‌توان به سال 2023 اشاره کرد؛ زمانیکه اتحادیه اروپا قوانین جدیدی را برای واردات مواد غذایی اعمال کرد از جمله الزامات سختگیرانه در مورد برچسب‌گذاری و استانداردهای بهداشتی و گواهی‌نامه‌های phytosanitary. این امر ریسک قابل توجهی را برای این صادرکنندگان به وجود آورد، زیرا آنها با مشکلاتی مانند افزایش هزینه‌های انطباق با قوانین جدید، تاخیر در صادرات و از دست دادن سهم بازار خود در اتحادیه اروپا مواجه شدند.

مدیریت ریسک هنگام وقوع ریسک های صادرات

با وجود این چالش‌ها، نباید ناامید شد. صادرکنندگان با استفاده از روش‌های مختلف می‌توانند ریسک های صادرات را مدیریت و به حداقل برسانند. پس صادرکنندگان ایرانی برای مقابله با ریسک‌ها و مشکلات متعدد تجارت جهانی، باید اقدامات مختلفی را در سطوح مختلف انجام دهند:

کاهش ریسک های صادرات در سطح خرد و کسب‌وکار تاجر

انجام تحقیقات بازار: صادرکنندگان باید قبل از ورود به هر بازار جدید، تحقیقات دقیقی در مورد شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن بازار انجام دهند تا از ریسک‌های موجود آگاهی یابند و بتوانند استراتژی مناسب برای صادرات به آن بازار را تدوین کنند.

تنوع‌بخشی به بازارها: صادرکنندگان نباید تمام تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد بگذارند. آنها باید سعی کنند کالاهای خود را به چندین کشور مختلف صادر کنند تا ریسک سیاسی و اقتصادی را به حداقل برسانند.

استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک: بازرگانان می‌توانند از ابزارهای مختلفی مانند بیمه ریسک سیاسی، بیمه ریسک اعتباری، بیمه حمل و نقل و قراردادهای دقیق برای کاهش ریسک‌های صادرات استفاده کنند.

ارتقای کیفیت محصولات: صادرکنندگان باید برای ارتقای کیفیت محصولات خود و تطابق آنها با استانداردها و مقررات فنی کشورهای مقصد صادرات تلاش کنند تا از مزیت رقابتی در بازارهای بین‌المللی برخوردار شوند.

کاهش هزینه‌های تولید: تجار باید با استفاده از روش‌های نوین و بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، هزینه‌های خود را کاهش دهند تا قیمت تمام شده محصولاتشان برای خریداران خارجی جذاب باشد.

ایجاد برند قوی: ایجاد برند قوی و شناخته شده در بازارهای بین‌المللی اعتماد خریداران خارجی را جلب می‌کند.

استفاده از بازاریابی و تبلیغات موثر: صادرکنندگان باید از روش‌های بازاریابی و تبلیغات موثر برای معرفی محصولات خود به خریداران خارجی استفاده کنند.

حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی: فعالیت در این نمایشگاه‌ها فرصت‌های جدیدی را به وجود می‌آورد و می‌توان با بازارهای جدید صادراتی آشنا شد.

استفاده از خدمات شرکت‌های مشاوره صادرات: صادرکنندگان می‌توانند از خدمات شرکت‌های بازرگانی و حمل و نقل بین المللی استفاده کنند و از آن‌ها راهنمایی و مشاوره بگیرند.

کاهش ریسک های صادرات در سطح کلان و دولتی

تسهیل فرآیندهای صادرات: دولت باید با ساده‌سازی قوانین و مقررات صادرات، حذف بروکراسی اداری و ارائه خدمات الکترونیکی به صادرکنندگان، فرآیند صادرات کالا را تسهیل کند.

ارائه حمایت‌های مالی و بیمه‌ای: دولت باید با ارائه تسهیلات و مشوق‌های صادراتی، مانند اعطای وام‌های کم‌بهره، یارانه‌های صادراتی و بیمه‌های صادراتی، از صادرکنندگان حمایت کند.

تقویت زیرساخت‌های صادرات: مسئولان مربوطه باید با سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل، انبارداری و لجستیکی، فرآیند صادرات کالا را از نظر زمانی و هزینه‌ای بهینه‌تر کند.

مبارزه با فساد: مبارزه قاطع با فساد در بخش‌های دولتی و خصوصی، فضای امن و مطمئنی را برای فعالیت‌های صادراتی ایجاد می‌کند.

انعقاد موافقت‌نامه‌های تجاری: انعقاد موافقت‌نامه‌ها و قراردادهای تجاری با کشورهای دیگر، شرایط را برای صادرات کالا به آن کشورها آسان‌تر می‌کند. مثلا روابط ایران و چین سال‌هاست به خاطر مناسبات دولت‌ها مثبت پیش می‌رود و شرایط صادرات به چین را آسان‌تر کرده است.

جمع‌بندی

در این مقاله، به طور خلاصه به مهم‌ترین خطرات و ریسک های صادرات کالا اشاره شد. هر یک از این چالش‌ها و ریسک‌ها، نیازمند بررسی و تحلیل دقیق‌تر با توجه به شرایط خاص هر کشور و هر معامله صادراتی است.

اگر تاکنون تجربه‌ای در این حوزه داشته‌اید، حتما در بخش نظرات با ما در میان بگذارید. همچنین اگر قصد صادرات کالا به سایر کشورها به ویژه صادرات به ترکیه، صادرات به دبی، صادرات به چین و صادرات به سوریه را دارید، می‌توانید با شماره 02142281 تماس بگیرید تا با کارشناسان پست بین المللی پی اس پی در ارتباط باشید و اپلیکیشن psp را نیز دانلود کنید.

سوالات متداول