با شنیدن نام گمرک چه چیزی در ذهن‌تان تداعی می‌شود؟ اگر بازرگان باشید و در حوزه تجارت بین‌الملل فعالیت کنید، قطعا به یاد روند طولانی، پیچیده و سخت تشریفات گمرکی و ترخیص کالا خواهید افتاد. با این حال نمی‌توان بدون شناخت و بررسی‌های کافی از این مرحله عبور کرد.
اما اگر صاحب کالا زمان و تخصص کافی در این حوزه نداشته باشد، چگونه می‌تواند کار خود را پیش ببرد؟ راه‌حل آن استخدام حق العمل کار است. حق العمل کاری شخصی است که می‌تواند به نمایندگی از صاحب کالا کلیه کارهای قانونی و تجاری را هنگام ترخیص کالا از گمرک انجام دهد.
درواقع شما به عنوان یک تاجر به خاطر اهمیت فراوان قوانین گمرکی و نظارت زیاد بر آن، باید با شرکت‌ها و افرادی حرفه‌ای و صادق کار کنید تا در آینده متحمل ضرر و زیان فراوان نشوید. به بیان دیگر اگر کالای وارداتی یا صادراتی شما به موقع ترخیص نشود و یا به مشکلات قانونی روبه‌رو شود، بار شما به اصطلاح کالای متروکه درنظر گرفته می‌شود.
به همین منظور خوب است که با مفهوم حق العمل کاری چیست آشنا شوید و از وظایف قانونی حق العمل کاری گمرک و ابعاد گوناگون آن شناخت کافی به دست آورید. پس در ادامه با پست اکسپرس بین المللی پی اس پی همراه باشید.
آنچه در این مطلب می خوانید:
حق العمل کاری به انگلیسی به چه معناست؟
حق العمل کاری به انگلیسی معادل کلمه Factor agent است، در ادامه این اصطلاح را از منظر لغوی بررسی می‌کنیم. در لغت‌نامه، حق العمل به معنی اجرت، کارمزد، حق‌الزحمه، دست‌رنج، کرایه، کمیسیون، مزد و حق‌السعی در نظر گرفته شده است.
ممکن است واژه فرانسوی کمیسیونر به گوشتان خورده باشد که به معنای حق العمل کار است و اصطلاحی رایج میان بازرگانان در سطوح بین‌المللی به شمار می‌آید.
تعریف حق العمل کاری چیست؟
حق العمکاری یعنی چی؟ اگر بخواهیم مفهوم حق العمل کاری را در بستر تجارت بین‌الملل معنا کنیم، به فردی تلقی می‌شود که به عنوان نماینده قانونی صاحب کالا یا فرد بازرگان، مامور به انجام مبادلات تجاری و گمرکی و ترخیص کالا می‌شود. او در ازای کاری که انجام می‌دهد، دستمزد (حق العمل) دریافت می‌کند و متعهد است تا به تمام مواد قرارداد عمل نماید.
باید بدانید چیزی که باعث می‌شود یک بازرگان یا شرکت بخواهد یک حق العمل کار را استخدام کند، نبود چندین عامل اساسی‌ست. فردی که به عنوان حق العمل کار شناخته می‌شود، از تخصص بالایی برخوردار است و به خاطر تجربیات و روابط خاصی که دارد می‌تواند یک برنامه‌ریزی دقیق زمانی برای انجام امور و عقد قراردادهای کاری پیاده کند.
درمقابل بسیاری از کسانی که به واردات و صادرات مشغول هستند و یا مدیریت سازمانی را برعهده دارند، به تمامی جزئیات این کار واقف نیستند و یا حتی زمان کافی برای انجام این امور ندارند. به همین خاطر در چنین شرایطی فردی معتمد و مجرب را استخدام می‌کنند تا بتواند به عنوان یک نماینده قانونی معاملات را به سرانجام برساند.
تفاوت حق العمل کار با دلالی و وکالت
شاید گمان کنید که حق العمل کار به خاطر نوع فعالیتی که انجام می‌دهد، شبیه به یک واسطه و دلال عمل می‌کند. اما سخت در اشتباهید! درست است هردوی این مشاغل بین طرفین معامله قرار می‌گیرند اما دلال تنها وظیفه دارد که خریدار و فروشنده را به همدیگر معرفی کند و پس از پایان معامله کار وی نیز به انتها می‌رسد.
به‌علاوه دلال نمی‌تواند طرف معامله قرار بگیرد و هیچ تعهد قانونی برای اجرای قرارداد نیز ندارد. اما حق العمل کار اختیارات و مسئولیت‌هایی ورای نکات ذکر شده دارد که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.
نکته دوم یکسان دانستن حق العمل کار با وکیل و نماینده است. این تعریف نیز اشتباه است و تفاوت‌هایی اساسی میان این دو فرد وجود دارد. زمانیکه صاحب کالا یا به اصطلاح آمر برای خود وکیلی اخذ می‌نماید، در جریان وکالت نام وی به عنوان مدیر و فرد اصلی آورده می‌شود و وکیل موظف است به نام او کارهای قانونی خود را انجام دهد.
درصورتیکه حق العمل کار این اختیار را دارد تا به طرف قرارداد خود، نام آمر را نگوید و هویت او را فاش نکند. در چنین شرایطی تنها کافیست کمیسیونر یا حق العمل کار، تمامی اطلاعات و جزئیات ماموریت را برای وی شرح دهد.
منظور از حق العمل کاری در قانون مدنی
در ابتدای مقاله تعریفی ساده و عمومی از مفهوم حق العمل کاری ارائه دادیم؛ با این حال بهتر است تعریفی تخصصی‌تر از این شغل و فرآیندهای آن بدانیم و جایگاه حق العمل کاری را در قانون مدنی ایران بشناسیم. دانستن قوانین و مقررات این حوزه به شما کمک می‌کند تا درآینده دچار مشکلات متعدد نشوید و درصورت لزوم به آن مراجعه نمایید و بندهای آن را به خاطر بسپارید.
طبق ماده 357 قانون تجارت، «حق العمل کار کسی است که به نام خود ولی به حساب آمر معامله می‌کند و در برابر این عمل، حق‌الزحمه (حق العمل) دریافت می‌کند.»
بسیاری از افراد می‌پرسند که آیا حق العمل کار تاجر است؟ باید بدانید که در بند 3 از ماده 2 قانون تجارت، به این موضوع پرداخته شده و عملیات حق العمل کاری تجاری شمرده شده است و به همین خاطر حق العمل کار نیز تاجر محسوب می‌شود.
از دیگر موارد قانونی حق العمل کاری می‌توان به ماده 373 اشاره کرد. در این بند آمده است که حق العمل کار این اجازه را دارد که خودش طرف معامله قرار بگیرد و کالای آمر را خریداری کند.
به‌علاوه اگر حق العمل کار کارشکنی کند و به تعهدات خود پایبند نباشد، قانون به آمر این اجازه را می‌دهد تا دستمزدی دریافت نکند و حتی مجازاتی شش ماهه تا سه ساله برایش درنظر گرفته شود.
درانتها باید گفت اگر می‌خواهید با تمامی ماده‌های قانونی این حوزه آشنا شوید، باید سری به باب هفتم از قانون تجارت، از ماده 357 تا 376 بزنید.
وظایف حق العمل کار چیست؟
هر حق العمل کاری موظف است تا مجموعه‌ای از مسئولیت‌ها را بپذیرد و آن‌ها را انجام دهد:
- عمل به توصیه‌های و دستورات آمر
- درصورت اجازه آمر، معامله را به نام خود انجام دهد.
- ذی نفع نبودن در خود معامله
- امانت‌داری در فرآیند معامله
- حفظ اطلاعات آمر
- اطلاع‌رسانی کامل به آمر
- تامین منافع معامله
- بیمه کردن اجناس در صورت درخواست آمر
درآمد حق العمل کاری چقدر است؟
براساس ماده 369 قانون تجارت زمانی حق العمل کار می‌تواند دستمزد نهایی خود را دریافت کند که معامله را به انتها رسانده و نتیجه موردنظر به دست آمده باشد. مگر اینکه به درخواست خود آمر معامله لغو شود و نخواهد آن را اجرایی کند. در چنین صورتی براساس توافق‌هایی طرفین و عرفی که وجود دارد، حق العمل کار اجرتش را دریافت می‌کند.
به‌علاوه حق العمل کار وظیفه ندارد که از جیب خود برای به سرانجام رسیدن معامله خرجی کند؛ با این حال اگر برای نفع آمر و تسهیل کارها پولی خرج کرده باشد، می‌تواند آن را از مدیر خود دریافت کند.
حق العمل کاری گمرک چیست؟
تا به اینجای مقاله شما با مفهوم حق العمل کار در قانون تجارت آشنا شده‌اید. این مفهوم در امور گمرکی نیز وجود دارد که به آن کارگزار گمرک یا حق العمل کار گمرک می‌گویند.
کارگزار گمرک فردیست که از طرف صاحب کالا مامور شده تا تشریفات گمرکی و ترخیص کالا را انجام دهد. این فرد علاوه‌برآنکه باید قراردادی قانونی و رسمی با صاحب کالا ببند و برای تعیین حدود اختیارات وکالت‌نامه‌ای رسمی را امضا کند، چندین تفاوت اساسی دیگر با حق العمل کار دارد.
حق العمل کار گمرک برخلاف حق العمل کار به کارت بازرگانی و یک پروانه مخصوص نیاز دارد که از سوی گمرک داده می‌شود. درواقع داشتن این پروانه به فرد این حق قانونی و معتبر را می‌دهد تا امور گمرکی و ترخیص کالا را انجام دهد و در شرکت‌های بازرگانی استخدام شود. البته همه‌ی افراد نمیتوانند به راحتی این پروانه را دریافت کنند و باید شرایط خاصی را دارا باشند.
ذکر این نکته ضروری‌ست که کارگزار گمرک و وکیل شرایط و کار یکسانی ندارند. درواقع وکلا در طول سال تنها می‌توانند ده بار بدون کارت بازرگانی، امور گمرکی را انجام دهند و مجبورند تنها برای شرکت و موکل خود کار کنند. درصورتیکه که حق العمل کار گمرک این محدودیت را ندارد و می‌تواند هم‌زمان با چندین شرکت بازرگانی همکاری داشته باشد و پروژه‌های گوناگون بگیرد.
از دیگر شرایط حق العمل کار گمرک، شرکت کردن در آزمون مخصوص این شغل است. اگر فردی بتواند تمامی مراحل را طی کند، آموزش‌های لازم را ببیند و با قبول شدن در آزمون سراسری کارت بازرگانی را دریافت کند، می‌تواند خود را یک کارگزار گمرک بداند.
برای آنکه با قوانین حق العمل کاری گمرک آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم ماده 357 تا ماده 376 قانون تجارت را مطالعه کنید تا به طور کامل بر این حوزه مسلط شوید.
تفاوت ترخیص کار با حق العمل کار گمرک
هر تاجری برای واردات و صادرات کالای خود باید از مرحله تشریفات گمرکی عبور کند و بتواند با خیال راحت کالاهای خود را ترخیص نماید. این پروسه ممکن است کمی سخت و زمانبر باشد و باید فرد یا شرکتی مجرب و متخصص به کارها رسیدگی کند.
اما تفاوت اصلی ترخیص کار با حق العملکار گمرک در چیست؟ چه چیزی کارگزار گمرک را متمایز می‌کند؟
کارگزار گمرک از منظر اختیارات حقوقی که همگی در متن قانون آمده است، آزادی و اختیار عمل بیشتری دارد. درواقع هر حق العمل کار گمرک می‌تواند ترخیص کار باشد اما عکس این قضیه ممکن نیست.
در ادامه به طور خلاصه به اصلی‌ترین تفاوت‌های ترخیص کار و حق العمل کار گمرکی می‌پردازیم:
- این فرد نماینده صاحب کالاست و مسئولیت‌های زیادی بر دوش اوست. اما ترخیص کار هیچ تعهدی نسبت به بدهی‌ها و اقدامات تاجر ندارد.
- حق العمل کار گمرک می‌تواند در طول سال بارها ترخیص کالا را انجام دهد. ولی ترخیص کار در این زمینه محدودیت دارد.
- کارگزار گمرک به خاطر داشتن پروانه و کارت بازرگانی، از نظر زمانی نمی‌تواند به صورت نامحدود فعالیت کند. درواقع میزان اعتبار پروانه مشخص می‌کند تا چه زمانی اجازه ترخیص کالا برای افراد حقیقی و حقوقی را دارد. درصورتیکه ترخیص کار می‌تواند با داشتن اختیارات قانونی و داشتن وکالت از تاجر کالای او را ترخیص کند.
دریافت پروانه کارگزاری گمرک چه شرایطی دارد؟
همه افراد به راحتی نمیتوانند پروانه کارگزاری گمرک را دریافت کنند. چندین شرط عمومی برای به دست آوردن آن وجود دارد که عبارتند از:
- داشتن کارت بازرگانی
- داشتن تابعیت ایرانی
- داشتن حداقل 25 سال سن
- نداشتن سابقه مجرمانه، مخصوصا قاچاق کالا
- حداقل داشتن مدرک دیپلم؛ اولویت با مدارک تحصیلی بالاتر
- کارمند دولت نبودن
- قبول شدن در آزمون قانون امور گمرکی و آیین‌نامه گمرک
کارت حق العمل کاری چیست؟
اگر بخواهید حق العمل کار گمرک شوید، باید یک کارت مخصوص داشته باشید. برای داشتن این کارت باید به سایت جمهوری اسلامی ایران مراجعه کنید و پس از ثبت‌نام، در آزمون رسمی کشور حضور پیدا کنید.
گفتنی‌ست در کارت حق العمل کاری گمرک موارد زیر ثبت شده است:
- عنوان کارت حق‌العمل کاری
- نام گمرک صادرکننده کارت
- شماره کارت بازرگانی
- شماره پرونده
- اطلاعات کامل صاحب کارت (اشخاص حقیقی و حقوقی)
باید بدانید که براساس ماده 380 آیین‌نامه اجرایی اعتبار این کارت تنها یک سال است و باید دارنده کارت برای تمدید آن بهای تمبر را پرداخت کند و دفتر مخصوص حق العمل کاری را به مرکز مربوطه ارائه دهد تا بتواند یک سال دیگر از این مجوز استفاده نماید. البته کارگزار گمرک باید مراقب باشد که در طول یک سال گذشته تخلفی نکرده باشد یا محرومیتی موقت یا دائمی شاملش نشده باشد.
از دیگر شروط تمدید کارت، سابقه ترخیص سالانه به میزان حداقل 100 اظهارنامه در گمرک‌خانه‌های درجه یک، یا 50 اظهارنامه در گمرک‌خانه‌های درجه 2 یا 25 اظهارنامه در گمرک‌خانه‌های درجه 3 است.
وظایف حق العمل کار گمرک
بخشی از وظایف و حوزه فعالیت حق العمل کار با کارگزار گمرک یکسان است، با این حال چندین کار دیگر در روند ترخیص کالا و تشریفات گمرکی وجود دارد که کارگزار باید آن را انجام دهد:
- انجام پروسه ترخیص کالا
- نظارت و مدیریت تمامی مراحل صادرات و واردات کالا
- نداشتن هیچگونه چشم‌داشت مالی
- معتمد بودن و داشتن تمرکز بالا در حین کار
- عدم سابقه قاچاق کالا و سوپیشینه
- قبولی در آزمون قوانین گمرکی، تجارت، واردات و صادرات
- تلاش برای اخذ معافیت گمرکی
- ثبت سفارش و خرید از تمام کشورهای دنیا
- بررسی و تعیین تمامی هزینه‌‌های گمرکی و ترخیص کالا
- ارزش‌گذاری کالاها
- گرفتن تمامی مجوزهای لازم
- تسلط بر مقررات گمرکی و مشاوره در این زمینه
درآمد حق العمل کاری گمرک چقدر است؟
بسیاری از افرادی که به دنبال شغل کارگزار گمرک هستند، می‌خواهند از میزان حقوق و مزایای آن نیز باخبر شوند. با این حال نمی‌توان درآمدی ثابت را برای این رده شغلی درنظرگرفت. درواقع باتوجه به نوع و حجم کالایی که در گمرک ترخیص می‌شود، و یا میزان تخصص و تجربه یک کارگزار میزان دستمزد نیز متفاوت می‌شود.
باید این نکته را بدانید که ممکن است در یک ماه یک حق العمل کاری گمرک هیچ دریافتی نداشته باشد و از سوی دیگر گاهی به دلیل حجم معاملات و رونق تجارت بین‌المللی، درآمدهایی بالا به دست آورد.
آزمون حق العمل کاری گمرک
اداره گمرک به کمک سازمان سنجش وظیفه دارد تا آزمون حق العمل کاری گمرک را برگزار کند. متاسفانه در سیزده سال گذشته تنها در سال 1395 و 1401 برگزار شده و زمان بعدی آزمون نیز مشخص نیست.
شما با قبول شدن در آن، می‌تواند پروانه حق العمل کاری را دریافت کنید و یک کارگزار گمرکی شوید. قطعا بسیاری از افراد هستند که مایلند وارد این شغل شوند. با این حال تاکنون تغییری در این روند انجام نشده و وزیر اقتصاد اعلام کرده است که شفافیتی در صدور اوراق گمرکی و بازنگری در این آزمون صورت گیرد.
لازم به ذکر است شما با داشتن مدرک کاردانی امور گمرکی و یا کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری هر رشته‌‌ی دیگری می‌توانید در این آزمون سراسری شرکت نمایید.
سخن پایانی
در این مقاله با مفهوم حق العمل کاری و حق العمل کاری گمرک آشنا شدید و شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو شغل را دانستید. اگر شما هم علاقه دارید وارد این شغل شوید یا به دنبال یک فرد حرفه‌ای در این حوزه هستید، حتما برای ما کامنت بگذارید و پرسش‌های خود را از کارشناسان پی اس پی اکسپرس جویا شوید. همچنین می‌توانید به شماره 02142281 تماس بگیرید.
سوالات متداول
تفاوت حق العمل کار با ترخیص کار چیست؟
- عامل در انجام معاملات استقلال عمل دارد و می‌تواند به نام خود معامله کند ولی حق العمل کار باید به نام آمر معامله کند.
- عامل تعهدی در قبال آمر ندارد و فقط در صورت تقصیر، مسئول جبران خسارات است اما حق العمل کار تعهد دارد که معامله را با حسن نیت و به نفع آمر انجام دهد.
- عامل در قبال معامله با شخص ثالث مسئول است. درمقابل حق العمل کار در قبال معامله با شخص ثالث مسئول نیست و فقط در صورت تقصیر، مسئول جبران خسارات است.
- حق الزحمه عامل به صورت درصدی از سود معامله تعیین می‌شود اما برای حق العمل کار به صورت کارمزد ثابت یا درصدی از قیمت معامله تعیین می‌شود.
تفاوت حق العمل کار با ترخیص کار چیست؟
- وظایف حق العمل کار هم در حوزه ترخیص کالا و هم امور صادرات و واردات فعالیت می‌کند اما ترخیص‌کار وظایف محدودی در امور مربوط به ترخیص بار دارد.
- دانش و تخصص حق‌العمل کار به قوانین و مقررات گمرکی محدود نیست و برخلاف ترخیص‌کار باید با تجارت بین‌الملل نیز آشنا باشد.
حق العمل کار باید کارت بازرگانی داشته باشد اما ترخیص کار به این کارت نیازی ندارد.
- حق العمل کار هزینه خدمات خود را به صورت درصدی از ارزش کالا یا کارمزد ثابت دریافت می‌کند اما ترخیص کار هزینه خدمات خود را به صورت ساعتی یا مقطوع دریافت می‌کند.
